Nhà cổ ở Hội An là tư dinh của đại quan triều Nguyễn, có nhiều báu vật trăm năm
Với gần 220 năm tuổi, nhà thờ tộc Nguyễn Tường ở Hội An (TP Đà Nẵng) từng là tư dinh của một vị đại quan triều Nguyễn. Nơi đây lưu giữ kiến trúc cổ và nhiều hiện vật quý của một dòng họ khoa bảng nổi tiếng.
Nhà thờ tộc Nguyễn Tường, được người dân địa phương quen gọi là Dinh Ông Lớn, là một trong những công trình cổ tiêu biểu còn được bảo tồn gần như nguyên vẹn tại Hội An. Nơi đây không chỉ ghi dấu thời vàng son của một dòng họ khoa bảng nổi danh, mà còn lưu giữ nhiều tư liệu quý giá mang giá trị lịch sử.
Công trình được xây dựng vào năm 1806, ban đầu là nơi ở của cụ Nguyễn Tường Vân (1774 - 1822), từng giữ chức Binh bộ Thượng thư dưới triều vua Minh Mạng nhà Nguyễn. Sau khi ông qua đời, ngôi nhà được chuyển thành nhà thờ tộc.
Theo Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An, tộc Nguyễn Tường nổi tiếng với truyền thống hiếu học, nhiều đời đỗ đạt và đảm nhận những chức vụ quan trọng trong triều đình nhà Nguyễn.
Con trai trưởng của cụ Vân là Phó bảng Nguyễn Tường Vĩnh (từng giữ chức Tuần vũ Định Tường); con trai thứ là Tiến sĩ Nguyễn Tường Phổ (Đốc học Quảng Nam và Hải Dương) dưới triều vua Thiệu Trị...
Đặc biệt, đầu thế kỷ 20, hậu duệ của dòng họ này là 3 anh em danh tiếng của văn học hiện đại Việt Nam: Nguyễn Tường Tam (bút danh Nhất Linh), Nguyễn Tường Lân (Thạch Lam) và Nguyễn Tường Long (Hoàng Đạo).
Hiện nay, nhà thờ tộc Nguyễn Tường vẫn lưu giữ hàng chục sắc phong của các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức và Thành Thái; cùng nhiều thư tịch Hán Nôm, tranh vẽ, di bút và sách cổ.
Năm 2008, công trình được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh, trở thành một điểm đến văn hóa đặc sắc giữa lòng phố cổ Hội An. Năm 2020, mộ của Binh bộ Thượng thư Nguyễn Tường Vân cũng được công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh.
Một số hình ảnh về nhà thờ của dòng họ khoa bảng nổi danh:
Ẩn mình trong con hẻm nhỏ gần chùa Cầu, nhà thờ tộc Nguyễn Tường có vẻ ngoài mộc mạc, khiêm nhường.Ngôi nhà có kiến trúc 3 gian, 2 chái, 5 nhịp, kiểu nhà rường Huế kết hợp với mái ngói âm dương. Hai bậc tam cấp trước nhà phân chia lối đi nam - nữ theo quan niệm truyền thống.Trải qua hơn 200 năm và 2 lần trùng tu (1909 và 2005), công trình vẫn giữ được dáng vẻ cổ kính, đặc sắc.Không gian thờ cúng nằm gọn ở nhịp giữa của ngôi nhà, ngăn cách bằng 3 bộ cửa “thượng song hạ bản”, mỗi bộ có 4 cánh. Trên cửa chính treo hoành phi khắc 4 chữ “Nguyễn Tường Từ Đường”. Bàn thờ trung tâm thờ vị quan Binh bộ Thượng thư; hai bên là bàn thờ con cháu nam và nữ.Trên bàn thờ đặt bộ lư đồng cỡ lớn, có tuổi đời hàng trăm năm. Ở Hội An, bàn thờ gia tiên là một trong những chuẩn mực quan trọng để đánh giá gia phong, nền nếp của một gia đình, họ tộc.Ông Đặng Hưng Tùng, con rể trong nhà, là giáo viên đồng thời cũng là người hướng dẫn tham quan tại điểm di tích cho biết, ảnh thờ Binh bộ Thượng thư Nguyễn Tường Vân được vẽ bằng mực tàu, có tô màu.Sắc phong của cụ Nguyễn Tường Vân và người con trưởng Nguyễn Tường Vĩnh qua các đời vua.Xung quanh gian thờ là không gian sinh hoạt khá rộng. Công trình có bộ mái kiểu “tứ hải” xòe 4 phía với đỉnh mái ở nhịp giữa khá cao. Hệ thống cột kèo có sự kết hợp hài hòa của nhiều trường phái kiến trúc ở cả mái trước và sau.Đồ nội thất và các kết cấu gỗ của ngôi nhà do nghệ nhân làng mộc Kim Bồng nổi tiếng ở Hội An thi công với sự tinh tế và tính thẩm mỹ rất cao.Cửa sổ ở chái nhà hình phật thủ, gợi nhắc sự đông đúc phồn thịnh theo quan niệm xưa.Không gian phía sau nhà rất thoáng đãng.Ông Đặng Hưng Tùng "khoe" bộ tách trà khoảng 150 năm tuổi - một "bảo vật gia truyền" được gìn giữ qua nhiều thế hệ.Các di vật có giá trị, gắn liền với lịch sử của ngôi nhà và gia tộc được bảo quản, cất trữ trong tủ kính.Trong đó có cặp bình hoa bằng gỗ được chạm nổi hình rồng có niên đại hơn 100 năm.Rất nhiều đầu sách quý được lưu giữ tại nhà thờ, gắn với 3 anh em Nhất Linh, Thạch Lam, Hoàng Đạo.
