Paracetamol là thuốc an toàn và hiệu quả để điều trị sốt và giảm các cơn đau từ nhẹ đến trung bình. Tuy nhiên, một số trường hợp có chống chỉ định cần sử dụng thuốc khác để thay thế.

Giảm đau hạ sốt bằng paracetamol

Paracetamol có tác động giảm đau hạ sốt theo cả cơ chế ngoại vi và trung ương. Thuốc không được khuyến cáo dùng trong các trường hợp đau do viêm vì không có tác dụng chống viêm. Do paracetamol được chuyển hóa chủ yếu ở gan, nên các chống chỉ định chính của paracetamol là: Bệnh nhân quá mẫn với thuốc; Bệnh nhân suy giảm chức năng tế bào gan; Người nghiện rượu. Điều này có nghĩa là những đối tượng trên không dùng được paracetamol để giảm đau, hạ sốt. Đối với trường hợp đã có tiền sử ngộ độc paracetamol cũng hết sức thận trọng sử dụng thuốc sau này. Trẻ em thường hay bị sốt, cần thận trọng khi sử dụng thuốc hạ sốt để tránh tác dụng phụ.

Việc tự ý sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt mà không đi khám sẽ dẫn tới việc bỏ sót các tình trạng nguy hiểm cần điều trị sớm

Giảm đau hạ sốt bằng ibuprofen

Là thuốc thuộc nhóm kháng viêm không steroid (NSAIDs). Thuốc hoạt động bằng cách ngăn ngừa việc cơ thể sản xuất các chất tự nhiên nào đó gây viêm, từ đó giúp làm giảm sưng, đau hoặc sốt. Thuốc ibuprofen được chỉ định để làm giảm đau do các tình trạng như: Đau đầu, đau răng, đau bụng kinh, đau do viêm khớp, đau nhức cơ bắp… Thuốc được sử dụng để hạ sốt và giảm đau phổ biến trong các trường hợp đau nhức nhẹ do cảm cúm hoặc cảm lạnh. Không cho trẻ dưới 6 tháng tuổi dùng ibuprofen mà chưa có chỉ định của bác sĩ. Ibuprofen dùng cho trẻ thường ở dạng hỗn dịch, do đó cần sử dụng dụng cụ đong thuốc chính xác để tránh gây quá liều hoặc không đủ liều. Không cho trẻ uống ibuprofen khi đang dùng các loại thuốc khác cũng có chứa ibuprofen.

Giảm đau hạ sốt bằng aspirin

Aspirin hay còn gọi là có tên gọi khác là acid acetylsalicylic. Thuốc cũng thuộc phân nhóm NSAIDs. Aspirin hoạt động bằng cách ức chế enzym COX, ức chế tổng hợp các chất hóa học gây viêm, từ đó giảm đau hạ sốt… Thuốc được sử dụng hạ sốt và giảm các cơn đau mức độ từ nhẹ đến vừa như đau cơ, đau răng, cảm lạnh thông thường và nhức đầu. Ngoài ra, thuốc còn có tác dụng giảm đau và sưng do viêm khớp; ngăn ngừa cục máu đông, hạn chế nguy cơ đột quỵ và đau tim. Tuy nhiên, thuốc có khá nhiều tác dụng phụ, do đó ít khi được chỉ định với triệu chứng giảm đau hạ sốt, đặc biệt là với trẻ em.

Ở người lớn, khi dùng một số loại thuốc giảm đau hạ sốt nhóm NSAIDs (ibuprofen, diclofenac...) có thể làm ảnh hưởng đến hiệu quả của aspirin và làm tăng nguy cơ chảy máu đường tiêu hóa. Do đó, không tự ý dùng các thuốc này nếu không có chỉ định của bác sĩ. Ngoài ra, bệnh nhân cần phải kiểm soát nguy cơ rối loạn đông máu trước khi sử dụng thuốc. Nên uống vào lúc ăn no, hoặc uống kèm thuốc giảm tiết axít dạ dày để hạn chế tác dụng phụ gây viêm loét dạ dày.

Giảm đau hạ sốt bằng NSAIDs khác

Các thuốc giảm đau thuộc nhóm NSAIDs khác như meloxicam, piroxicam.... cũng có tác dụng giảm đau hạ sốt trong nhiều tình trạng khác nhau như đau đầu, viêm khớp, cảm cúm, nhưng hiệu quả không cao, chỉ dùng trong thời gian ngắn (1-2 ngày), khi không còn lựa chọn nào khác.

Chỉ dùng liều thấp nhất có hiệu quả và trong thời gian ngắn nhất để hạn chế tác dụng bất lợi. Không dùng để hạ sốt quá 3 ngày, không dùng để giảm đau quá 5 ngày. Thời gian sử dụng thuốc kéo dài có thể làm tăng nguy cơ gặp biến cố bất lợi như loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa, độc tính trên gan, bệnh lý tim mạch.

Nguy hiểm khi sử dụng thuốc giảm đau không đúng cách

Với paracetamol, mặc dù là thuốc có kinh nghiệm sử dụng lâu năm và rất an toàn khi dùng đúng cách, nhưng lại cũng rất dễ xảy ra ngộ độc do quá liều. Ngộ độc paracetamol dẫn tới tổn thương gan cấp, trường hợp nặng có thể cần ghép gan hoặc gây tử vong. Ở trẻ nhỏ, ngộ độc paracetamol rất dễ xảy ra khi người nhà sốt ruột muốn hạ sốt nhanh chóng cho bé; bị nhầm lẫn liều khi sử dụng xen kẽ paracetamol và ibuprofen; tự ý bù liều khi bé bị nôn ói; không sử dụng đúng dụng cụ lấy thuốc dạng lỏng dẫn tới lấy sai liều, đặc biệt dạng lỏng có nồng độ hoạt chất cao hơn dạng hỗn dịch nên rất dễ quá liều nếu đo liều không chính xác; dùng quá liều tối đa theo cân nặng trẻ; dùng nhiều chế phẩm phối hợp trong điều trị cảm cúm, ho, viêm họng...

So với paracetamol, các thuốc NSAIDs có tác dụng phụ nhiều hơn và một số tác dụng phụ nghiêm trọng xảy ra ngay cả ở liều khuyến cáo, nhất là khi sử dụng liều cao trong thời gian dài như: làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy tim thậm chí tử vong, nhất là ở người có tiền sử bệnh tim mạch, lớn tuổi; có thể gây tổn thương thận cấp, nhất là ở trẻ nhỏ. Việc tự ý sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt mà không đi khám đầy đủ sẽ dẫn tới việc bỏ sót các tình trạng nguy hiểm cần điều trị sớm. Ngoài ra, cũng không nên sử dụng lại đơn thuốc cũ mà không đi tái khám.

Theo Trúc Linh (An Ninh Thủ Đô)