Sau gần 40 năm ra mắt, biên kịch và diễn viên "Truyện cổ tích cho tuổi 17" - phim điện ảnh nổi bật của Việt Nam nửa cuối thập niên 80 lần lượt hé lộ những điều chưa kể.

Bộ phim "bất ổn" từ kịch bản đến phim trường

"Truyện cổ tích cho tuổi 17" là tác phẩm đầu tay của nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã, đạo diễn Xuân Sơn được ra mắt năm 1988. Đây là bộ phim đã đạt Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2017. Tại Liên hoan phim Việt Nam lần 8, ngoài giải thưởng Bông Sen Vàng dành cho phim truyện xuất sắc nhất, "Truyện cổ tích cho tuổi 17" còn đạt các giải thưởng: Đạo diễn xuất sắc nhất, Biên kịch xuất sắc nhất, Quay phim xuất sắc nhất, Âm nhạc xuất sắc nhất.

Trong chương trình "Cine7 - Ký ức phim Việt" tuần này, cuộc trò chuyện với NSND Thanh Tú và Nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã đã đưa người xem trở về với tác phẩm điện ảnh đặc sắc này.

Theo đó, "Truyện cổ tích cho tuổi 17" là kịch bản tốt nghiệp của Trịnh Thanh Nhã. Kịch bản đã được các thầy ở trường Đại học Sân khấu Điện ảnh sửa, chấm điểm cao và được giới thiệu về Hãng phim truyện Việt Nam để sản xuất. Ấy vậy mà khi đem về Hãng, nghệ sĩ Lê Phương là người đảm nhiệm công tác biên tập lại yêu cầu sửa đi sửa lại.

Nhớ lại, nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã kể, lần nào nghệ sĩ Lê Phương cũng yêu cầu bà đọc to kịch bản của mình lên. Sáu lần sửa là sáu lần nước mắt rơi. Đến lần thứ 6, bà nghĩ nếu lần này không được thì bà sẽ xé bản thảo và bỏ nghề. May sao, biên tập Lê Phương trả lời đúng 1 tiếng: "Được".

Cảnh trong phim "Truyện cổ tích cho tuổi 17".

Đến nay, sau 40 năm, biên kịch Trịnh Thanh Nhã cho rằng mình đã may mắn khi gặp được người biên tập khó tính như vậy. Bà hiểu ra rằng, khi buộc phải tự đọc kịch bản lên, bà có thể tự nghe ngôn ngữ mình dùng, hình ảnh đã mô tả để xem có thuận không.

Khi được hỏi vì sao bộ phim có tên là "Truyện cổ tích cho tuổi 17" mà không phải là độ tuổi khác, nhà biên kịch Trịnh Thanh Nhã kể, thật ra trước đây bộ phim có tên là "Truyện cổ tích cho tuổi 16", nhưng biên tập Lê Phương đã sửa vì ông cho rằng về mặt nhịp chữ, "mười sáu" nghe rất bế tắc nên đã đổi thành "mười bảy". 

Tuy nhiên, ý nghĩa của việc thay đổi đó thể hiện sự trưởng thành hơn. Người ta có câu: "Mười bảy bẻ gãy sừng trâu" đánh dấu một bước trưởng thành của con người. Còn "truyện cổ tích" thì vẫn vậy thôi. Đối với biên kịch Trịnh Thanh Nhã, mối tình của bà mang đầy tính cổ tích. Khi bà biết rằng có thể mình đã yêu thì chiến sĩ đó hy sinh rồi. Tức là bà biết tình cảm của mình khi đã mất đi. Vì vậy, nó mang đầy tính huyền ảo, nên bà đặt là "Truyện cổ tích cho tuổi 17".

Theo biên kịch Trịnh Thanh Nhã, chỉ thay đổi 1 bài thơ, phim “Truyện cổ tích cho tuổi 17” đã đi theo hướng khá đặc biệt.

Những tưởng vượt qua 6 lần sửa kịch bản với biên tập Lê Phương là mọi chuyện đã suôn sẻ, nhưng hành trình lên phim của "Truyện cổ tích cho tuổi 17" chưa dừng lại ở đó. Biên kịch Trịnh Thanh Nhã trực tiếp gặp đạo diễn Xuân Sơn để bàn về kịch bản. Bà chia sẻ, phim giống với 80% kịch bản bà viết. Tuy chỉ có 1 chi tiết nhỏ mà thay đổi cả kịch bản. Đó là ở phân cảnh trong tiết học Văn của cô bé An. An đang có vẻ không tập trung trong giờ, thì cô giáo (nhân vật do NSND Hoàng Cúc đóng) gọi lên bảng và đặt câu hỏi: "Em hãy phân tích 1 đoạn thơ mà em thích nhất về hình ảnh anh giải phóng quân trong thơ ca chống Mỹ".

Trong kịch bản, biên kịch Trịnh Thanh Nhã đang sử dụng bài "Bài ca mùa xuân 61". Nhưng sau đọc, đạo diễn Xuân Sơn cho rằng, có lẽ nó không hào sảng đến như thế, câu chuyện mang đầy tính bi kịch. Sau rất nhiều lần bàn bạc, đạo diễn Xuân Sơn đã sử dụng bài "Cuộc chia ly màu đỏ". Toàn bộ bộ phim đã đi theo hướng khá đặc biệt.

Sao nữ từ chối nhận vai sau "cái bóng" quá lớn của “Sao tháng tám”

Ngoài nhân vật chính là cô bé An (do diễn viên Lê Vi thủ vai), thì vai mẹ Thu (do NSND Thanh Tú đóng) xuất hiện xuyên suốt từ đầu tới cuối phim. Thế nhưng, ít ai biết rằng, bà đã định từ chối vào vai này do cái bóng quá lớn từ phim "Sao tháng tám" với vai chị Nhu. Vai diễn này đã để lại ấn tượng mạnh trong lòng khán giả và giành được nhiều giải thưởng danh giá.

Trong một lần đi trên phố Cổ Ngư, Hà Nội cùng nhà văn Lê Phương, ông đã đưa ra một đề xuất với diễn viên Thanh Tú đó là: "Kỳ này em đóng một vai nhé?!". Diễn viên Thanh Tú không ngần ngại trả lời thẳng thừng: "Em không đóng vai vớ vẩn đâu?". Bởi lúc ấy, diễn viên Thanh Tú đã có dự định sẽ đi học nghiệp vụ đạo diễn chứ không làm nghề nữa. Nghe vậy, biên tập Lê Phương nói tiếp: "Lần này là đóng vai chính của người lớn". Và rồi khi nhận vai, bà rất thích. Từ đó, bà tìm tòi cách diễn để diễn tả được tâm trạng của nhân vật mẹ Thu trong phim.

Nữ nghệ sĩ đã sử dụng cách diễn "phản hành động". Ví dụ như trong phân đoạn nhận tin con trai hy sinh, mẹ Thu trong phim đặt tay lên chiếc balo của con trai mình. Lúc đó, chỉ cần bật công tắc lên là có thể khóc. Nhưng bà buộc phải "kìm nén" lại. Diễn viên không khóc nhưng khiến khán giả xúc động, khóc. Thế mới là thành công.

NSND Thanh Tú định từ chối vào vai bà Thu sau cái bóng quá lớn từ phim “Sao tháng tám”.

"Truyện cổ tích cho tuổi 17" lấy bối cảnh ở Hà Nội - khi ấy, những đoàn xe hành quân ra trận đi qua Thủ đô, các chiến sĩ trẻ mang theo cả những lá thư của mình, của đồng đội, nhờ người dân gửi về cho người thân.

Một lần, An (NSƯT Lê Vi đóng) - một cô bé 17 tuổi đầy mộng mơ, được nhiều "vệ tinh" theo đuổi - vô tình nhặt được cánh thư của chiến sĩ tên Thái (NSƯT Chí Trung) gửi về cho gia đình. Trong lúc mua tem để gửi thư đi theo địa chỉ, An gặp một người phụ nữ cũng vừa ở chỗ các chiến sĩ về. Thật tình cờ và bất ngờ khi lá thư rơi An nhặt được, chính là của con trai của người phụ nữ ấy - bà Thu (NSƯT Thanh Tú). Như tìm được niềm an ủi, An và bà Thu thân thiết với nhau.

An mồ côi mẹ từ nhỏ, gia đình Thái lại chỉ duy nhất có mẹ còn ở nhà, mẹ Thái động viên cô viết thư cho Thái. Từ đây bắt đầu nảy sinh tình cảm của cô nữ sinh Hà Nội với người lính đang chiến đấu ngoài mặt trận.

Trong lớp, An luôn được các chàng trai học cùng tán tỉnh đùa giỡn. Một trong số đó là Hải (DV Hà Phong), người thật sự thích An, nhưng An nhiều lần lảng tránh. Hải cũng là người duy nhất đứng lên bênh vực An khi An bị kiểm điểm vì học hành sa sút, mải mê yêu đương quá sớm. Bước ngoặt xảy ra khi những người bạn của An trong đó có Hải phải ra mặt trận. Cùng lúc đó, cô nhận được tin từ chiến trường, Thái đã hi sinh ở chiến trường Nam Lào. An dần trân trọng những gì mình đang có: đó là Hải. Cảnh phim kết thúc khi cô chạy tới nơi tiễn chân những người lính ra đi và hồi tưởng lại trong sự nuối tiếc khôn nguôi.

Theo An Khánh (Gia Đình & Xã Hội)