Chỉ vì 3,6 triệu trả nhầm, nam sinh 19 tuổi ra đi mãi mãi: Bi kịch của giáo dục bằng nỗi sợ

Nuôi dạy một đứa trẻ chưa bao giờ là điều dễ dàng. Nhiều bậc cha mẹ tin rằng nghiêm khắc mới khiến con nên người, rằng trẻ phải "sợ" thì mới "ngoan", rằng một chút áp lực sẽ giúp con trưởng thành vững vàng hơn. Những quan điểm ấy tưởng như vô hại, thậm chí đã trở thành mặc định trong cách nhiều gia đình dạy con.

Thế nhưng, trong một số trường hợp, chính những tư tưởng ấy lại vô tình đẩy trẻ vào nỗi sợ triền miên khi con không dám sai, không dám lên tiếng và tự cho rằng sẽ không có lối thoát nếu mình mắc lỗi.

Câu chuyện về một nam sinh 19 tuổi ở Trung Quốc dưới đây là một minh chứng chấn động. Chỉ một lỗi nhỏ, một khoản tiền không quá lớn, nam sinh này đã có hành động dại dột khiến ai cũng đau lòng.

Theo đó, sự việc xảy ra vào ngày 29/3/2025. Tiểu Quách (tên nạn nhân đã được thay đổi, 19 tuổi) lần đầu tiên đặt chân đến Thượng Hải - một thành phố xa lạ với dự định tới nương nhờ người thân và tìm việc làm. Vì không quen đường sá nên sau khi ra khỏi ga tàu cao tốc, Tiểu Quách đã trả 100 tệ (khoảng 360k đồng) nhờ một tài xế xe dịch vụ chở mình đến nhà họ hàng ở Phố Đông.

Tuy nhiên lúc xuống xe, vì thao tác sai, cậu lỡ chuyển khoản cho tài xế… 1010 tệ (khoảng 3,66 triệu đồng). Phát hiện sai sót, Tiểu Quách lập tức nhắn tin cho tài xế qua WeChat: "Xin lỗi, em chuyển nhầm rồi, anh có thể hoàn lại giúp em được không ạ?". Nhưng, cậu chờ mãi, chờ mãi… vẫn không nhận được bất kỳ hồi âm nào.

Sự việc tưởng chừng đơn giản, nhưng lại khiến Tiểu Quách vô cùng bất an. Chỉ vài ngày sau, người thân phát hiện cậu mất tích. Khi tìm thấy, cậu đã ra đi mãi mãi tại một ngọn núi ở Tô Châu, bên cạnh là chai thuốc trừ sâu.

Cậu bé ra đi, mang theo cả nỗi lo âu và 1.000 tệ không được hồi đáp.

Nhiều người đọc tin xong buông lời tiếc nuối: "Chỉ là 1.000 tệ, nói với bố mẹ là được rồi, sao lại nghĩ quẩn như thế?". Nhưng có một bình luận được nhiều người đồng tình đã nói trúng vấn đề: "Tôi hiểu cậu ấy. Có lẽ từ nhỏ cậu ấy đã sống trong sợ hãi, bị dọa nạt, bị mắng mỏ. Với những đứa trẻ như vậy, mọi lỗi lầm đều bị phóng đại đến mức trở thành thảm họa". 

Thực tế, có rất nhiều đứa trẻ như Tiểu Quách. Một lỗi nhỏ, một sự cố bất ngờ… đều có thể khiến chúng rơi vào hoảng loạn nếu lớn lên trong môi trường giáo dục quá khắt khe, nơi "không được phép sai".

Trong mắt người lớn là chuyện vặt, với trẻ nhỏ có thể là tận thế 

Thật ra, cuộc sống đầy rẫy những khoảnh khắc như vậy: Những chuyện mà ta thấy là vặt vãnh, trong tâm trí non nớt và lo âu của đứa trẻ, lại bị phóng đại thành tai họa và dẫn đến những hậu quả khôn lường. Nỗi sợ, sẽ dần dần ăn mòn sức sống của trẻ.

Có lẽ bạn từng nghe những câu như: "Phải nghiêm khắc thì trẻ mới nghe lời"/ "Không đánh thì không nên người, không nghe lời cứ đánh cho chừa"/ "Trong nhà phải có người nó sợ thì mới dạy được"… 

Trong quan niệm giáo dục truyền thống, quyền uy của cha mẹ thường là thứ không được phép thách thức, là điều con cái phải tuyệt đối tuân theo. Vì vậy, nhiều gia đình chọn cách tạo dựng uy quyền từ khi con còn nhỏ, dùng "nỗi sợ" để đổi lấy "sự nghe lời", rằng "thương cho roi cho vọt".

Nhưng cách giáo dục này có thể mang lại hậu quả nghiêm trọng.

Trong tâm lý học, có một thí nghiệm "tạo nỗi sợ" từng gây tranh cãi dữ dội.

Năm 1920, nhà tâm lý học John Watson đã chọn một bé trai 8 tháng tuổi tên là Albert để làm "vật thí nghiệm". Ban đầu, ông đặt trước mặt Albert đủ các thứ như chuột bạch, mặt nạ động vật, bông gòn... Bé tỏ ra rất tò mò và đưa tay chạm vào.

Vài tháng sau, Watson tiếp tục để Albert chơi với chuột bạch. Nhưng đúng lúc bé đang vui vẻ vuốt ve chuột, Watson bất ngờ dùng búa gõ mạnh vào một thanh sắt, tạo ra tiếng động lớn và chói tai. Albert bị dọa đến bật khóc thét.

Thí nghiệm lặp lại nhiều lần.

Kết quả là khi Watson chỉ cần đưa chuột bạch ra mà không gõ thanh sắt, Albert vẫn tỏ ra hoảng loạn. Không chỉ sợ chuột, Albert còn sợ cả mặt nạ chó bông, áo lông, thậm chí cả râu trắng của ông già Noel.

Sau này, Albert được xác nhận bị tổn thương hệ thần kinh và qua đời năm 6 tuổi vì chứng não úng thủy bẩm sinh.

Một câu "Không sao đâu" có thể cứu một đứa trẻ

Nếu bạn thường xuyên quát mắng con, thường dùng "sự sợ hãi" để áp đặt quyền lực khi con phạm lỗi, thì điều đó có thể để lại ảnh hưởng sâu sắc, thậm chí kéo dài suốt đời.

Tôi từng đến nhà một người bạn và tận mắt chứng kiến một khung cảnh đáng nhớ. Khi chúng tôi đang trò chuyện trong phòng khách, cậu con trai 7 tuổi của bạn tôi muốn ăn dưa hấu nên tự mở tủ lạnh. Tuy nhiên, do quả dưa quá nặng, cậu bé đã lỡ tay làm quả dưa rơi xuống đất, vỡ tung tóe.

Tôi nghĩ bạn mình sẽ nổi giận. Nhưng không, anh chỉ liếc qua rồi bước nhanh tới, nhìn quả dưa, rồi nhìn vẻ mặt lúng túng và hơi sợ hãi của con trai và… bật cười: "Con bảo con là siêu nhân, mà siêu nhân lại đánh rơi dưa à?". 

Cậu bé lập tức thả lỏng, cười toe: "Lỗi kỹ thuật, lỗi kỹ thuật thôi ạ!" rồi ngoan ngoãn cầm chổi tự dọn dẹp.

Cùng một chuyện, nếu phản ứng khác đi chẳng hạn quát tháo, mắng nhiếc thì hậu quả cũng sẽ khác. Trẻ có thể bị ám ảnh, dần hình thành phản xạ: mắc lỗi thì im lặng, sợ hãi, không dám nói với ai và dễ bị dồn vào ngõ cụt khi xảy ra vấn đề nghiêm trọng.

Trong Câu Chuyện Hoa Hồng có một phân cảnh khi cô bé Tiểu Sơ - con gái của Hoàng Diệc Mai (do Lưu Diệc Phi thủ vai) làm đổ sữa. Cô bé lí nhí nói: "Mẹ ơi... con làm đổ sữa rồi...". Thấy vậy, Hoàng Diệc Mai không trách móc, chỉ bình thản: "Không sao, lần trước mẹ dạy con cách lau rồi, con nhớ không?". Cô bé lập tức chạy đi lấy khăn, tự mình lau sạch.

Nhiều người xem xong đã thốt lên: "Hóa ra làm đổ sữa cũng không bị mắng", "Hóa ra dán sticker lên xe cũng không bị la"... 

Trẻ em không cần hoàn hảo, chỉ cần được phép sai

Trưởng thành không phải là cuộc đua cần phải hoàn hảo, mà là một hành trình với vô số lần ngã và đứng lên.

Khi ta thu lại sự "uy nghiêm phải nghe lời", buông bỏ "nỗi sợ sai lầm" và chỉ đơn giản nói với con: "Không sao đâu", ta đang cho trẻ một không gian được phép sai, được phép thử. Chính trong những lần sai đó, trẻ học được trách nhiệm. Trong sự bao dung đó, trẻ dần có thêm dũng khí để đối mặt với thế giới.

Thay vì răn đe bằng nỗi sợ, hãy dẫn dắt bằng sự thấu hiểu để mỗi đứa trẻ dám nói "Con sai rồi", tin rằng "Rồi sẽ ổn thôi" và hiểu rằng "Không sao cả, con có thể bắt đầu lại". Đó có lẽ là món quà trưởng thành còn quý hơn cả câu "Con giỏi lắm". 

Theo Baijiahao