Sáng 20/5, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội (NƠXH); Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đã thẩm tra những nội dung trong Tờ trình.

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm và xác định là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; đặc biệt là việc đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội để giải quyết nhu cầu chỗ ở cho các đối tượng thu nhập thấp và công nhân tại các khu công nghiệp.

Tuy nhiên, việc thực hiện Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” đang có kết quả thấp hơn kế hoạch.

Qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn cả nước có 657 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 597.152 căn, trong đó có 103 dự án hoàn thành với quy mô 66.755 căn; 140 dự án đã khởi công xây dựng với quy mô 124.352 căn; 414 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 406.045 căn.

"Như vậy, với số lượng 66.755 căn hộ hoàn thành, đến nay mới đạt khoảng 15,6% mục tiêu của Đề án đến năm 2025", Bộ trưởng Bộ Xây dựng thông tin.

Từ đó, Bộ trưởng cho rằng, việc xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội nhằm đẩy nhanh tiến độ, rút ngắn thời gian đầu tư xây dựng các dự án nhà ở xã hội.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh trình bày Tờ trình.

Nhiều ưu đãi cho nhà ở xã hội

Dự thảo Nghị quyết có 14 Điều, gồm những nội dung chính sau:

Đề xuất thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia (Điều 4)

Là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách được thành lập ở Trung ương và địa phương; hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nguồn thu từ việc đóng tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Quỹ này thực hiện chức năng đầu tư xây dựng, tạo lập quỹ nhà ở xã hội, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê mua, thuê.

Đề xuất giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không sử dụng vốn đầu tư công không thông qua đấu thầu (Điều 5 dự thảo Nghị quyết)

Theo đó, trường hợp dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội đã được quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư hoặc có văn bản pháp lý tương đương thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu;

Trường hợp dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội chưa được quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư, chấp thuận đầu tư hoặc có văn bản pháp lý tương đương thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu.

Lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chi tiết dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (Điều 6 dự thảo Nghị quyết)

Dự án đầu tư xây dựng, vị trí khu đất để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội chưa có quy hoạch chi tiết đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt hoặc có yêu cầu điều chỉnh quy hoạch chi tiết thì không phải thực hiện thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết.

Về thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội (Điều 7 dự thảo Nghị quyết)

Dự thảo bỏ thủ tục thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng.

Trường hợp công trình nhà ở xã hội thuộc dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội được đề xuất áp dụng thiết kế mẫu, thiết kế điển hình đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố thì được miễn giấy phép xây dựng.

Việc lựa chọn nhà thầu trong hoạt động xây dựng để thực hiện các gói thầu thuộc dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, công trình nhà ở xã hội bằng nguồn vốn đầu tư công, nguồn tài chính công đoàn, vốn của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp do doanh nghiệp nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ được thực hiện theo hình thức chỉ định thầu rút gọn theo quy định của pháp luật về đấu thầu.

Xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội (Điều 8 dự thảo Nghị quyết)

Chủ đầu tư tự xây dựng, thuê tư vấn có đủ điều kiện năng lực về hoạt động xây dựng để thẩm tra trước khi chủ đầu tư phê duyệt giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.

Sau khi hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng, chủ đầu tư có trách nhiệm thực hiện kiểm toán, quyết toán về chi phí đầu tư xây dựng của dự án theo quy định và gửi hồ sơ đến cơ quan chuyên môn cấp tỉnh nơi có dự án để kiểm tra giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.

Cách chỗ làm mới 30km được ưu tiên nhà ở xã hội

Điều kiện về nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính (Điều 9 dự thảo Nghị quyết)

Đối với tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được sắp xếp lại thì căn cứ vào phạm vi đơn vị hành chính của tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi có dự án trước thời điểm sắp xếp lại để xác định điều kiện về nhà ở đối với đối tượng được mua, thuê mua nhà ở xã hội theo quy định của Luật Nhà ở.

Trường hợp đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở có địa điểm làm việc cách xa nơi có nhà ở thuộc sở hữu của mình thì điều kiện về nhà ở để được mua, thuê mua nhà ở xã hội gần địa điểm làm việc là chưa được mua hoặc thuê mua nhà ở xã hội, chưa được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở, chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình, trường hợp có nhà ở thuộc sở hữu của mình thì khoảng cách ngắn nhất từ nơi có nhà ở thuộc sở hữu của mình đến địa điểm làm việc phải từ 30km trở lên.

Ngoài ra, dự thảo cũng quy định doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã, cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập được thuê nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp để bố trí cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của mình ở. Doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp được thuê nhà lưu trú công nhân cho người lao động của mình ở.

Doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp công lập thuê nhà ở xã hội được hạch toán chi phí thuê nhà ở xã hội vào chi phí sản xuất kinh doanh, khoản chi sự nghiệp thường xuyên hoặc chi hợp pháp khác, nhưng không được sử dụng ngân sách nhà nước để thanh toán tiền thuê nhà ở xã hội.

Chính phủ đề xuất nguyên tắc áp dụng Nghị quyết: Trường hợp có quy định khác nhau giữa Nghị quyết này với luật, nghị quyết khác của Quốc hội đã được ban hành trước ngày Nghị quyết này có hiệu lực thi hành thì áp dụng quy định của Nghị quyết này.

Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật khác có quy định cơ chế, chính sách hỗ trợ, ưu đãi thuận lợi hơn Nghị quyết này thì đối tượng được hưởng hỗ trợ, ưu đãi được lựa chọn áp dụng cơ chế, chính sách hỗ trợ, ưu đãi. Giám sát, thanh tra, kiểm tra, theo dõi thi hành Nghị quyết.

Đề nghị Chính phủ xây dựng cơ chế phòng ngừa, tránh trục lợi chính sách

Thẩm tra dự thảo Nghị quyết này, ông Hoàng Thanh Tùng, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp (UBPLTP) của Quốc hội nhận định, các chính sách được đề nghị trong dự thảo Nghị quyết đều là những chính sách mới, lớn, có tác động sâu rộng đến nguồn lực nhà nước, quyền, nghĩa vụ của các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân, nhiều giải pháp đột phá rất thông thoáng.

Theo ông Tùng, những giải pháp này tuy cần thiết để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhưng đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ sơ hở, lạm dụng dẫn đến tham nhũng, tiêu cực, lãng phí.

"Thực hiện yêu cầu của Bộ Chính trị và Kết luận của Ủy ban thường vụ quốc hội, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị dự thảo Nghị quyết cần bổ sung quy định giao Chính phủ có trách nhiệm xây dựng cơ chế phòng ngừa sơ hở, tiêu cực, tham nhũng, tránh việc trục lợi chính sách gây thất thoát, lãng phí nguồn lực, bảo đảm chất lượng xây dựng nhà ở xã hội", ông Tùng nhấn mạnh.

Góp ý về thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, ông Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đồng tình song đề nghị Chính phủ làm rõ Quỹ này có đáp ứng điều kiện làm chủ đầu tư dự án xây dựng nhà ở xã hội hay không? Vị trí pháp lý, mô hình, chức năng nhiệm vụ thế nào?

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản tán thành cơ chế đặc thù tại Điều 5 về việc giao chủ đầu tư, chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu.

Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị rà soát để quy định chính sách đặc thù tại Điều này phù hợp với nguồn vốn đầu tư.

Về việc Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư trong trường hợp chủ đầu tư có quyền sử dụng đất hoặc thỏa thuận nhận chuyển quyền sử dụng đất (khoản 2 và khoản 3 Điều 11), ông Tùng cho biết, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cân nhắc thận trọng vì đây là nội dung có tác động lớn đến nguồn lực nhà nước nhưng chưa có đánh giá tác động chính sách kỹ lưỡng, chưa được báo cáo và có sự chấp thuận của cấp có thẩm quyền.

"Dự thảo Nghị quyết chưa xác định rõ thời điểm thực hiện việc hoàn trả nên có thể dẫn đến tùy nghi trong thực hiện, có nguy cơ gây ra sơ hở, thất thoát, tiêu cực", ông Tùng nói.

Theo Hoàng Quân (SHTT)