Cơ quan điều tra chỉ rõ loạt bất cập sau vụ hoa hậu Thùy Tiên lừa dối khách hàng

Theo cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, quá trình điều tra vụ án, CQĐT đã phát hiện các sơ hở, thiếu sót trong hệ thống văn bản pháp luật và công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm và quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng.

Đây chính là nguyên nhân, điều kiện mà tội phạm thường lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội. Cụ thể như, Luật An toàn thực phẩm (ATTP) năm 2010; Nghị định 15/2018/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật ATTP và các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo đó, cho phép doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm tự công bố và tự chịu trách nhiệm về chất lượng, thành phần các chất, tính năng, công dụng đối với đa số sản phẩm để cải cách thủ tục hành chính.

Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp nhưng lại không gắn, quy định trách nhiệm cụ thể của các cơ quan quản lý nhà nước khi tiếp nhận hồ sơ tự công bố, phó mặc cho doanh nghiệp và chỉ hậu kiểm ngẫu nhiên, dẫn đến tình trạng nhiều sản phẩm chưa đảm bảo chất lượng đã được lưu hành trên thị trường.

Theo CQĐT, nhiều thực phẩm được quảng bá, giới thiệu, công bố như “thuốc” nhưng chỉ đăng ký dạng thực phẩm bổ sung để né tránh các yêu cầu nghiêm ngặt về thử nghiệm lâm sàng, cấp phép lưu hành; gắn mác “hỗ trợ chữa bệnh”, nhưng không chịu sự quản lý chặt như dược phẩm.

Quảng cáo biến tướng

Bên cạnh đó, thực tế quảng cáo online của người nổi tiếng thường “biến tướng” dưới hình thức: giới thiệu sản phẩm như trải nghiệm cá nhân, không gắn nhãn quảng cáo, không tiết lộ được trả tiền, khiến người xem nhầm tưởng đó là khuyến nghị chân thật.

Đến nay chưa có quy định về cơ chế kiểm duyệt nội dung quảng cáo trên không gian mạng trong khi mọi cá nhân đều có thể quảng cáo thực phẩm trên mạng xã hội mà cơ quan chức năng khó phát hiện, kiểm tra, giám sát nội dung.

Cùng với đó, chế tài xử lý hành chính đối với các hành vi vi phạm liên quan đến sản xuất, buôn bán thực phẩm, quảng bá sai sự thật, gian lận công bố kiểm nghiệm sản phẩm và trốn thuế chưa đủ mạnh, chưa tạo được tính răn đe thực sự, không tương xứng với quy mô lợi nhuận thu được từ hành vi vi phạm. 

Nhắc đến cơ chế hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, CQĐT chỉ ra rằng, đã thiếu sự kiểm soát chặt chẽ chất lượng thực phẩm trước khi lưu thông.

Cơ chế tự công bố, tự chịu trách nhiệm về sản phẩm là thực phẩm, không bắt buộc doanh nghiệp phải kiểm nghiệm về tiêu chuẩn, chất lượng, hàm lượng, các chất, tính năng, tác dụng trước khi lưu hành sản phẩm bộc lộ việc thiếu “chốt chặn” kỹ thuật ban đầu để sàng lọc những hồ sơ bất thường. 

Việc công khai dữ liệu tự công bố cũng chưa được thực hiện đầy đủ để kiểm tra giám sát, dẫn đến nhiều đối tượng chỉ kiểm nghiệm qua loa vài chỉ tiêu.

Thậm chí các đối tượng thông đồng với các trung tâm kiểm nghiệm được cấp phép hoạt động để mua bán các phiếu thử nghiệm cho kết quả “đẹp”, nhằm hợp thức hồ sơ, đưa ra thị trường sản phẩm không đúng tiêu chuẩn công bố và thông tin trên nhãn mác, bao bì sản phẩm. 

CQĐT cũng chỉ ra thực tế rằng, cơ quan quản lý chỉ phát hiện sai phạm sau khi sản phẩm lưu thông và chỉ khi người dân tố giác, báo tin đến cơ quan có thẩm quyền, dẫn đến sức khỏe người tiêu dùng bị lâm vào tình trạng rủi ro khi sử dụng sản phẩm trong thời gian dài đến khi bị phát hiện.

Một điểm đáng lưu ý là, hệ thống pháp luật về lĩnh vực ATTP phân công nhiều bộ, ngành cùng quản lý ATTP, nhưng trên thực tế có sản phẩm đa công dụng, khó phân định. Trong khi đó, cơ chế phối hợp giữa các lực lượng chưa thực sự chặt chẽ, thường xuyên và kịp thời, thiếu cơ sở dữ liệu dùng chung để chia sẻ thông tin về các đối tượng, cơ sở vi phạm để kịp thời trong kiểm tra, xử lý vi phạm…

Để khắc phục các tồn tại trên, CQĐT đã có văn bản kiến nghị cơ quan có thẩm quyền rà soát toàn diện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực sản xuất, buôn bán hàng hóa là thực phẩm và quảng bá, giới thiệu, bán hàng trên không gian mạng.

Việc này nhằm bịt kín sơ hở, thiếu sót mà tội phạm thường lợi dụng để thực hiện hành vi phạm tội, đồng thời nâng cao hiệu quả việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực ATTP theo chức năng, nhiệm vụ được phân công.