Nhiều bộ trưởng đã ra đi, nhưng Trump không vội đề cử người thay thế vì cho rằng điều này giúp ông sử dụng quyền lực linh động hơn.
"Bạn bị sa thải!", "Bạn được tuyển dụng!". Đó là những câu nói đã trở thành thương hiệu của Donald Trump trong chương trình truyền hình thực tế The Apprentice (Nhân viên tập sự) do ông chủ trì trong giai đoạn 2004-2015.
Nhưng đó là trên truyền hình, còn trong thế giới thực, mọi chuyện khó khăn hơn nhiều với Trump khi căng thẳng Mỹ - Iran đang leo thang mà ghế Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ vẫn bỏ trống. Mỹ đối mặt với điều Trump gọi là "tình trạng khẩn cấp quốc gia" ở biên giới với Mexico nhưng nước này không có Bộ trưởng An ninh Nội địa chính thức.
Kể từ khi nhậm chức, Trump đã sa thải nhân sự ở Cánh Tây, nơi đặt Phòng Bầu dục và các bộ trưởng nội các, với tốc độ chưa có tiền lệ trong lịch sử chính trị Mỹ hiện đại. Trump là một ông chủ dễ thay đổi. Hôm nay, ông có thể hào hứng với một trợ lý hay bộ trưởng mới, nhưng sẵn sàng sa thải họ vào hôm sau. Ông đã thay rất nhiều "vai chính" và "vai phụ" trong bộ máy nhưng vẫn chưa tìm kiếm được người phù hợp cho một số vai quan trọng.
Vào đầu nhiệm kỳ, Trump tập hợp xung quanh mình 4 tướng quân đội về hưu, gồm James Mattis, người được ông chỉ định vào ghế bộ trưởng quốc phòng; Michael Flynn và H.R. McMaster, những người lần lượt được Trump cất nhắc vào vai trò cố vấn an ninh quốc gia và John Kelly, người ban đầu được bổ nhiệm làm bộ trưởng an ninh nội địa rồi sau đó là chánh văn phòng Nhà Trắng. Thế nhưng, cả 4 tướng đã từ chức hoặc bị sa thải.
Flynn bị sa thải vì nói dối về các mối liên lạc với Nga. Kelly từ chức sau khi suy giảm quyền lực vì bất hòa với các phụ tá thân cận khác của Trump. McMaster lặng lẽ rút lui sau khi thấy không còn gắn kết với Tổng thống. Mattis từ chức và gửi một lá thư mô tả những bất đồng của ông với Trump.
Trump sau đó tìm đến các cựu nhà thầu quốc phòng. Ngoại trưởng Mike Pompeo từng điều hành một công ty hàng không. Quyền Bộ trưởng Quốc phòng sắp rời chức vụ Patrick Shanahan từng làm việc tại Boeing. Bộ trưởng Lục quân Mark Esper, người đang được Trump đề cử vào ghế bộ trưởng quốc phòng, từng làm việc tại công ty quốc phòng Raytheon.
Nhiều vị trí cấp cao trong bộ máy chính quyền của Trump đang bị bỏ trống hoặc đang được dẫn dắt bởi các quan chức tạm quyền và Trump không nhanh chóng đề cử người thay thế chính thức.
Ông để Shanahan làm quyền bộ trưởng quốc phòng trong hơn 5 tháng trước khi đề cử ông này vào tháng 5. Tuy nhiên, Shanahan rút lui sau khi Washington Post đăng bài về cuộc ly hôn khó khăn của ông và sự cố bạo lực gia đình giữa vợ cũ và con trai ông.
Một tháng sau khi Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions từ chức, Trump mới đề cử người thay thế là William Barr, cựu bộ trưởng tư pháp Mỹ dưới thời George H. W. Bush. Kevin McAleenan được chỉ định làm quyền Bộ trưởng An ninh Nội địa vài tháng sau khi Kirstjen Nielsen từ chức hồi tháng 4. Dù cuộc khủng hoảng biên giới với Mexico khiến Trump ban bố tình trạng khẩn cấp, ông vẫn chưa đề cử bộ trưởng an ninh nội địa mới.
Gần 40% chức danh trong chính phủ cần Thượng viện Mỹ phê chuẩn vẫn còn khuyết, theo Đối tác Dịch vụ công, tổ chức phi lợi nhuận chuyên theo dõi vấn đề này. Hơn 50% chức danh ở Bộ Tư pháp Mỹ chưa có người đảm nhận. Trong số 24 vị trí cao cấp được liệt kê trên website của Bộ An ninh Nội địa Mỹ, 12 vị trí đang là tạm quyền hoặc bỏ trống.
Việc thiếu vắng các lãnh đạo quan trọng ở Bộ An ninh Nội địa Mỹ có lẽ là đáng lo ngại nhất vì Trump đang nỗ lực thúc đẩy quốc hội Mỹ tán thành dự án xây tường biên giới. Nước này còn đang gây tranh cãi về việc giam giữ trẻ em và các gia đình bị bắt khi vượt biên trái phép vào Mỹ.
Nhiều người cho rằng Trump thích sử dụng các nhân sự tạm thời để phá bỏ vai trò của Thượng viện Mỹ là "tham vấn và phê chuẩn" các vị trí điều hành trong nhiều cơ quan chính phủ. Có thể còn có một nguyên nhân khác: Trump ghét để các bộ trưởng ra điều trần trước quốc hội để được phê chuẩn.
Tuy nhiên, cả với những vị trí không cần Thượng viện phê chuẩn, Trump cũng kéo dài thời gian bổ nhiệm chính thức. Quyền Chánh Văn phòng Nhà Trắng Mick Mulvaney đã giữ vai trò này kể từ tháng 12/2018.
"Các chức danh tạm quyền giúp bạn linh động hơn và dễ làm mọi việc hơn", Trump nói. Đó có thể là một phần lý do Trump không sốt sắng bổ nhiệm giám đốc truyền thông Nhà Trắng sau khi cựu đồng chủ tịch Fox News Bill Shine từ chức hồi tháng ba.
Trump dường như tự xem mình là bộ trưởng quốc phòng, bộ trưởng an ninh nội địa, thư ký báo chí Nhà Trắng và giám đốc truyền thông Nhà Trắng. Đối với Trump, người đã xây dựng sự nghiệp kinh doanh bằng cách lấy tên mình đặt cho các công trình, ý kiến của ông là trên hết.
Đó có lẽ là lý do Trump bực bội với Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell, người nắm quyền từ đầu năm 2018 sau khi được Trump đề cử năm 2017. Trump thường xuyên chỉ trích Powell vì ông này không chịu cắt giảm lãi suất như Trump yêu cầu. Song Trump cũng không thể làm gì nhiều vì luật Mỹ quy định rằng chủ tịch Fed phải phục vụ nhiệm kỳ 4 năm. Phát biểu với các phóng viên hôm 18/6, Trump không loại trừ khả năng giáng chức Powell và đó sẽ là động thái chưa có tiền lệ.
Những điều này cho thấy làm việc bên cạnh Trump khó khăn đến mức nào. Các quan chức trong bộ máy chính phủ Mỹ có thể phải nghe tin họ bị sa thải qua Twitter. Trump cũng sẵn sàng công khai phản đối ý kiến của quan chức trong các cuộc phỏng vấn, giống như cách Trump đã bày tỏ thái độ bực tức với Giám đốc Cục Điều tra Liên bang (FBI) Mỹ Christopher Wray.
"Giám đốc FBI đã sai", Trump nói khi người dẫn chương trình của kênh ABC News George Stephanopoulos nhắc đến việc Wray yêu cầu các chính trị gia phải thông báo cho FBI nếu họ được một chính phủ nước ngoài có ý định can thiệp vào bầu cử ở Mỹ tìm cách tiếp xúc.
Trump cũng có thể thẳng thừng mời quan chức ra khỏi phòng vì làm phiền ông, giống như lần ông tỏ ra không hài lòng với quyền Chánh văn phòng Nhà Trắng Mick Mulvaney vì ông này ho trong lúc Trump đang trả lời phỏng vấn. Nhưng nếu Trump sa thải quan chức nào đó, ông sẽ không nhanh chóng bổ nhiệm người thay thế.
Khi nhậm chức, Trump cam kết tập hợp quanh ông những người giỏi nhất. Dù ông luôn khẳng định nhiều người muốn vào làm việc ở chính quyền của mình, nhiều chức danh lãnh đạo trong bộ máy vẫn bị bỏ trống khi nhiệm kỳ thứ nhất của ông chuẩn bị bước sang năm thứ tư.
Theo Hồng Vân (VnExpress.net)
