Khalid Sheikh Mohammed, kẻ được cho là chủ mưu vụ cướp máy bay lao vào tòa Trung tâm Thương mại Thế giới ở New York 20 năm trước đang chờ xét xử. Tuy vậy, phải chăng FBI đã có thể chặn đứng hắn trước khi thảm họa xảy ra?

"Hắn ta là đối tượng tôi được giao nhiệm vụ bắt giữ", Frank Pellegrino, cựu đặc vụ FBI nói.

Ngay sau khi vụ khủng bố 11/09 xảy ra, Pellegrino ngồi trong phòng khách sạn ở Malaysia xem TV thì trông thấy hình ảnh hai chiếc máy bay lao vào tòa tháp đôi ở New York. Điều đầu tiên ông nghĩ đến: "Trời ơi, đó chắc chắn phải là Khalid Sheikh Mohammed."

Bản chất của vụ khủng bố và những âm mưu của Khalid Sheikh Mohammed hoàn toàn trùng khớp, Pellegrino biết rõ điều đó.

Pellegrino đã theo sát Mohammed gần ba thập kỷ, nhưng kẻ được cho là chủ mưu vụ khủng bố 11/09 vẫn chưa phải đối diện với công lý. Luật sư của Mohammed nói với BBC rằng có thể phải mất thêm 20 năm nữa vụ án mới khép lại.

Osama Bin Laden, thời điểm đó là thủ lĩnh Al-Qaeda, là cái tên liên quan chặt chẽ nhất tới vụ khủng bố 11/09. Tuy vậy, thực tế Mohammed mới là "kiến trúc sư trưởng", theo ủy ban điều tra vụ khủng bố. Hắn là người vạch ra kế hoạch khủng bố và đề xuất với Al-Qaeda.

Sinh ra tại Kuwait, Mohammed học ở Mỹ trước khi tham chiến tại Afghanistan hồi thập niên 1980. Vài năm trước vụ khủng bố 11/09, Frank Pellegrino, khi đó là đặc vụ của FBI, đã theo dõi nhân vật này.

Pellegrino được FBI giao nhiệm vụ điều tra vụ đánh bom Trung tâm Thương mại Thế giới năm 1993. Đây là thời điểm giới chức Mỹ lần đầu chú ý tới cái tên Khalid Sheikh Mohammed, bởi hắn chuyển tiền cho một đối tượng liên quan tới vụ đánh bom.

Ảnh truy nã Khalid Sheikh Mohammed

Pellegrino nhận ra tham vọng của Mohammed lớn tới mức nào vào năm 1995, khi hắn được xác định liên quan tới âm mưu đánh bom nhiều chuyến bay quốc tế. Giữa những năm 1990, Pellegrino đã tới rất gần mục tiêu, phát hiện tung tích Mohammed ở Qatar.

Pellegrino và các cộng sự tới Oman, nơi họ có kế hoạch tiếp tục di chuyển đến Qatar để bắt giữ Mohammed. Máy bay thậm chí đã sẵn sàng đưa đối tượng này trở về. Tuy vậy, các nhà ngoại giao Mỹ không đồng tình.

Pellegrino tới Qatar, nói với Đại sứ Mỹ ở nước này và các quan chức trong Đại sứ quán rằng ông có cáo trạng chống lại Mohammed liên quan tới âm mưu đánh bom các chuyến bay. Tuy vậy, theo Pellegrino, các nhà ngoại giao lo ngại động thái bắt giữ hắn sẽ gây rắc rối tại Qatar.

"Tôi cho rằng họ nghĩ mọi chuyện đã bị làm quá lên," Pellegrino nhớ lại.

Cuối cùng, Đại sứ Mỹ nói với Pellegrino rằng các quan chức Qatar cho biết họ đã mất dấu Mohammed. "Chúng tôi rất giận dữ và thất vọng. Thời điểm đó, chúng tôi biết cơ hội đã trôi qua".

Tuy vậy, Pellegrinho cũng thừa nhận vào giữa những năm 1990, Mohammed chưa phải mục tiêu ưu tiên cao nhất. Pellegrino thậm chí không đưa được hắn vào danh sách 10 tội phạm bị truy nã gắt gao nhất của Mỹ. "Người ta nói với tôi rằng đã có quá nhiều đối tượng khủng bố trong danh sách đó rồi," ông kể lại.

Mohammed đã nhận được thông tin Mỹ muốn bắt giữ hắn và bỏ trối khỏi Qatar, sau đó tới Afghanistan.

Những năm sau đó, tên của Mohammed thường xuất hiện trong các hồ sơ, thường là liên quan tới những nghi phạm khủng bố bị bắt giữ trên khắp thế giới, cho thấy hắn có quan hệ rất rộng. Trong những năm này, Mohammed được cho là đã đề xuất ý tưởng huấn luyện phi công cướp máy bay lao vào các tòa nhà cao tầng ở Mỹ.

Ngay sau khi vụ khủng bố 11/09 diễn ra, những nghi ngờ của Pellegrino về vai trò của Mohammed là chính xác khi một nhân vật quan trọng của Al-Qaeda sau khi bị bắt đã xác định danh tính hắn.

"Mọi người nhận ra đó là đối tượng của Frank. Khi chúng tôi phát hiện hắn là chủ mưu, không ai đau khổ nhiều như tôi," Pellegrino nói.

Năm 2003, Mohammed bị bắt tại Pakistan. Pellegrinho hy vọng hắn sẽ phải ra tòa, với cáo trạng mà ông đang chuẩn bị. Nhưng rồi hắn biến mất. CIA đưa hắn tới một "khu vực đen" nơi những "công nghệ thẩm vấn tối tân" được sử dụng.

"Tôi muốn biết những gì hắn biết, và tôi muốn biết càng sớm càng tốt," một quan chức cấp cao của CIA ở thời điểm đó cho biết.

Frank Pellegrino ở thời điểm năm 1987 (trái) và 2020 

Mohamed bị tra tấn ít nhất 183 lần, bị bơm chất lỏng ngược lên trực tràng, bị quỳ, bị ép không được ngủ, bị bắt khỏa thân và bị thông báo rằng con cái hắn sẽ bị giết.

Hắn đã thừa nhận nhiều âm mưu trong thời gian bị tra tấn. Tuy vậy, báo cáo của Thượng viện Mỹ sau đó xác định phần lớn thông tin mà hắn đưa ra là bịa đặt.

Sau khi những thông tin về chương trình giam giữ của CIA được tiết lộ, "các tù nhân giá trị cao" như Mohammed  được chuyển tới nhà tù ở Vịnh Guantanamo vào năm 2006. FBI cuối cùng cũng được phép tiếp cận.

Tháng 01/2007, Frank Pellerino gặp mặt kẻ mà ông đã theo đuổi nhiều năm trước. Hai người ngồi đối diện trên một chiếc bàn.

"Tôi muốn hắn biết tôi liên quan tới quá trình truy tố hắn từ những năm 1990," ông nói, với hy vọng mở ra cuộc trao đuổi về những thông tin chính xác liên quan tới vụ khủng bố.

Pellegrino không tiết lộ chi tiết những gì xảy ra hôm đó, nhưng nói rằng Mohammed "rất tích cực trao đổi, có khiếu hài hước". Ông thậm chí mô tả nghi phạm khủng bố khét tiếng là "giống nhà Kardashian" vì muốn được chú ý, nhưng cũng cho biết hắn không hối lỗi.

Sau sáu ngày trao đổi, Mohammed nói hắn không muốn tiếp tục thẩm vấn. "Mọi chuyện kết thúc ở đó", Pellegrino nói.

Mọi nỗ lực thực thi công lý tới nay đều không thành. Kế hoạch đưa Mohammed ra tòa ở New York thất bại, do công chúng và giới chính trị gia phản đối. "Mọi người đều hét lên rằng họ không muốn hắn ở đây, hãy cứ để hắn ở Guantanamo," Pellegrino cho biết.

Sau đó, tòa án binh Mỹ đưa hắn ra xét xử ở Guantanamo, nhưng bị trì hoãn vì các thủ tục, trong khi căn cứ này cũng bị đóng cửa vì đại dịch Covid-19. Các phiên điều trần sẽ tiếp tục diễn ra, nhưng chưa rõ khi nào vụ án mới khép lại.

Luật sư của Mohammed tin rằng những phiên điều trần mới nhất được thực hiện để công chúng và truyền thông thấy rằng vẫn có những phiên tòa xét xử diễn ra, trong thời điểm 20 năm sau vụ khủng bố.

Luật sư biện hộ cho bị cáo đã tham gia vào vụ án từ khi nó được mở hồi năm 2008. Kết hoạch ban đầu là bắt đầu xét xử ngay lập tức, nhưng hiện nay phiên tòa thậm chí vẫn chưa bắt đầu. Một thẩm phán mới được bổ nhiệm đã là thẩm phán thứ 8 hoặc thứ 9 của vụ án, luật sư nói thêm.

Thẩm phán phải đọc khoảng 35.000 trang bản ghi các phiên điều trần trước đó, và hàng ngàn đơn từ mà luật sư mô tả là "vụ án hình sự lớn nhất lịch sử nước Mỹ". Đây cũng có thể coi là vụ án gây tranh cãi nhất, do năm bị cáo đều từng bị CIA giam bí mật và trở thành đối tượng cho "những công nghệ thẩm vấn tối tân" của họ.

Điều đó dẫn tới lập luận rằng bằng chứng có thể đã bị thay đổi bởi những gì xảy ra tại các "khu vực đen" đó.

Mỹ đã "tổ chức và áp dụng một chương trình rõ ràng để tra tấn các bị cáo", theo luật sư biện hộ. Những phương pháp tra tấn là lý do chính để kháng cáo chống lại bất kỳ phán quyết kết tội nào, khiến vụ án kéo dài nhiều năm.

Luật sư không cung cấp những thông tin về quá trình biện hộ. Ông chỉ nói rằng ban đầu các thân chủ tỏ ra "hết sức nghi ngờ" việc được một luật sư người Mỹ biện hộ, do đó quá trình tìm hiểu mất nhiều thời gian.

Nhóm luật sư hiểu rõ tính chất nhạy cảm của vụ án, khi gia đình nhiều nạn nhân hủng bố bay tới để tham dự phiên xét xử. Trong những cuộc gặp gỡ, một số người thân nạn nhân đặt câu hỏi về việc biện hộ cho các bị cáo, những người khác hỏi quá trình biện hộ diễn ra như thế nào.

"Chúng tôi rất nỗ lực tránh làm tăng thêm nỗi đau và sự thống khổ mà họ đã chịu đựng trong nhiều năm," luật sư cho biết.

Lý do phiên tòa kéo dài là bởi đây là một vụ án có thể kết án tử hình. "Vụ án có lẽ đã kết thúc từ lâu nếu chính phủ không muốn tử hình các bị cáo".

Pellegrino hoãn nghỉ hưu ba năm, với hy vọng phiên tòa xét xử Mohammed tại Guantanamo mà ông là nhân chứng sẽ sớm hoàn tất.

"Sẽ là rất tốt nếu mọi chuyện kết thúc khi tôi vẫn còn là thành viên FBI", ông nói.

Tuy vậy, đặc vụ dày dạn kinh nghiệm này đã đến tuổi nghỉ hưu và đã rời FBI.

Hồ Anh (Nguoiduatin.vn)