Các dự án tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất đã diễn ra từ lâu, tạo cảm hứng cho nhiều giả thuyết thú vị. Nếu tìm được hàng xóm ở một hành tinh khác, loài người đã chuẩn bị những gì?
Nhiều nhà khoa học ví von việc chạm trán người ngoài Trái Đất sẽ có kết cục không thể tưởng tượng nổi cho loài người, có thể sẽ như người Neanderthal dùng công cụ thô sơ chạm trán Không quân Mỹ với máy bay tàng hình hay tên lửa dẫn đường.
Tất nhiên hình ảnh đó vẫn chỉ ở trong phim của Hollywood. Đến nay các dự án khoa học vẫn chưa tìm được bằng chứng về sự tồn tại của sự sống ngoài Trái Đất. Nhưng chúng ta vẫn có thể đặt câu hỏi: nếu tìm được người ngoài hành tinh, con người sẽ làm gì?
Không có phương án cụ thể
Mặc dù người ngoài hành tinh trong phim Arrival đến Trái Đất trên tàu vũ trụ nhanh hơn vận tốc ánh sáng, kịch bản khả dĩ hơn là con người sẽ phát hiện ra nền văn minh khác nhờ bắt được sóng điện từ của họ, nhà thiên văn Seth Shostak nói với Live Science.
Ông dẫn đầu nỗ lực tìm kiếm các bức xạ như vậy ở Viện SETI, bang California, Mỹ. (SETI là tên viết tắt cho nhánh khoa học “tìm kiếm trí thông minh ngoài trái đất”). Trong nhiều năm, các tổ chức SETI độc lập với nhau hay Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) đã quan sát và lắng nghe mọi hướng trong vũ trụ.
Phương án nghiêm chỉnh nhất của loài người sau khi phát hiện với độ xác thực cao các tín hiệu ngoài hành tinh được trình bày trong tài liệu 2 trang “quy trình sau khi phát hiện” (post-detection protocol) của Viện Hàn lâm Vũ trụ Quốc tế (IAA), bao gồm các chuyên gia trong lĩnh vực SETI.
Bản quy trình này khuyến khích các thông tin đó “nên được công khai, báo cáo lên cộng đồng khoa học và Tổng thư ký Liên Hợp Quốc”, để khuyến khích theo dõi và phân tích.
Tuy vậy, ông Shostak nói với Live Science quy trình này chỉ là hướng dẫn chung và không có tính ràng buộc của luật.
“Chỉ khuyên là chia sẻ thông tin ... Liên Hợp Quốc có một bản sao của quy trình này, và cất nó trong một tủ tài liệu nào đó. Chỉ có giá trị như vậy thôi”, ông cho biết.
Nói cách khác, con người không có phương án nào cụ thể.
Một báo cáo có tên “10 quyết định sẽ làm đảo lộn thế giới” của IAA phân tích rõ hơn viễn cảnh phát hiện ra người ngoài hành tinh.
Theo đó, sẽ có phản ứng phức tạp trên Trái Đất: các chính trị gia có thể lợi dụng để khiến công chúng hoảng sợ. Cảm giác bị đe dọa sẽ lớn hơn nếu tín hiệu phát ra từ trong Hệ Mặt Trời, hoặc được phát hiện ở nhiều ngôi sao vì nó cho thấy du hành giữa các vì sao là có thể.
IAA khuyên rằng “không ai được trả lời các tín hiệu mà không thông qua đồng thuận ở một tổ chức quốc tế, như Liên Hợp Quốc”. Do vậy, ít ra là trên lý thuyết, “lựa chọn câu trả lời đầu tiên cho người ngoài hành tinh sẽ là một quá trình chậm chạp và đau đầu”, báo cáo của IAA viết.
Thêm nữa, nếu người ngoài Trái Đất ở cách hàng trăm hay hàng nghìn năm ánh sáng, một cuộc "chat" với họ có thể sẽ không thú vị như bạn nghĩ. Sẽ mất hàng trăm hay hàng nghìn năm chỉ để gửi thông điệp và nhận trả lời, dễ khiến loài người bỏ cuộc.
Như “người Neanderthal chạm trán Không quân Mỹ”
Ngoài các tài liệu hướng dẫn chung chung của IAA, ông Shostak không biết phương án nào của chính phủ nào cho trường hợp liên lạc được với người ngoài hành tinh.
Nếu nền văn minh khác bay được đến Trái Đất, dù loài người có kế hoạch nào cũng không quan trọng, vì chắc hẳn họ sẽ vượt xa chúng ta hàng nghìn năm về công nghệ.
“Sẽ như người Neanderthal chạm trán với Không quân Mỹ”, ông Shostak nói với Live Science.
Chính phủ Mỹ không có hứng thú với nghiên cứu về SETI. “SETI không phải là chương trình của chính phủ, mặc dù tôi rất muốn họ hỗ trợ thêm”, ông nói với Live Science.
Ông cũng tin rằng chính phủ không có những đặc vụ áo đen, đeo kính đen, thường được gọi là “men in black” trong các bộ phim, chuyên xuất hiện mỗi khi có mối đe dọa từ ngoài trái đất. Điển hình, năm 1997, chương trình SETI bắt được tín hiệu “báo động sai” được cho là có khả năng cao nhất đến từ người ngoài trái đất.
“Chúng tôi đã tin chắc đó là thật rồi”, ông Shostak nói với Live Science. “Tôi cứ đợi xem ‘men in black’, hay Lầu Năm Góc, hay Nhà Trắng có xuất hiện và tìm hiểu không. Chẳng ai gọi chúng tôi. Nhưng báo New York Times lại có gọi”.
Kịch bản gặp người ngoài Trái Đất
Dù chưa có phương án cụ thể chào đón người ngoài hành tinh, các nhà khoa học vẫn luôn dành cho mình những kịch bản phim khoa học viễn tưởng.
Theo Shostak, khả năng cao nhất khi con người phát hiện sự sống ngoài hành tinh, chúng sẽ ở dạng nguyên thủy. Giả định này dựa vào thực tế chúng ta chưa phát hiện dấu hiệu nào của sự sống thông minh ở những nơi đã thám hiểm được. Hơn nữa, về mặt triết học, trên chính Trái Đất, sự sống tồn tại ở dạng nguyên thủy lâu hơn rất nhiều so với nền văn minh con người, theo Live Science.
Nếu ngược lại, chúng ta sẽ bắt gặp một tộc người ngoài hành tinh thông minh vượt xa chúng ta, có khả năng du hành giữa các vì sao. Theo giả thuyết của Jacob Haqq-Misra, nhà thiên văn ở Đại học bang Pennsylvania, cũng như con kiến không thể nào hiểu hành động của con người, loài người chúng ta sẽ không hiểu nổi tộc người kia sẽ hành xử thế nào với ta.
Nhà thiên văn nổi tiếng Carl Sagan cho rằng nếu họ có thể du hành giữa các vì sao, họ đã phát triển tới mức không còn quan tâm tới mấy chuyện chiến tranh, xâm chiếm, theo cách mà loài người chúng ta vẫn chưa thể hình dung nổi, theo Live Science. (Cũng như con kiến không hiểu sao con người không cần phải liên tục chạy khắp nơi tha miếng đường về tổ).
Ông Haqq-Misra cũng đồng tình. “Một xã hội tối tân như vậy đã giải quyết các vấn đề phát triển từ lâu và không cần phải ăn thịt con người nữa”, ông nói với Live Science.
Nhưng ông Shostak lại không nghĩ vậy. Dù người ngoài hành tinh có điều kiện sống khác, việc phải giành các tài nguyên hữu hạn có lẽ cũng sẽ khiến xâm chiếm trở thành động cơ sâu thẳm của họ. “Tôi đoán tài nguyên sẽ là hữu hạn ở khắp nơi trong vũ trụ”, ông Shostak.
Nghịch lý Fermi
Đối với một số nhà nghiên cứu, việc những cảnh chạm trán trên chưa xảy ra không phải là điều nghiễm nhiên. Họ còn coi đây là một nghịch lý. Theo đó, có tới hơn 100 tỷ hành tinh chỉ tính riêng trong dải Ngân Hà của chúng ta. Nếu chỉ một tỷ lệ rất nhỏ có môi trường thích hợp cho sự sống, cũng sẽ là nhiều triệu hành tinh, theo trang web Futurism. Nhưng Nghịch lý Fermi đặt câu hỏi: vì sao vẫn chỉ có mình chúng ta?
Một cách lý giải là sự sống nguyên thủy tồn tại đâu đó trong vũ trụ, nhưng không phải là sinh vật thông minh.
“Quãng thời gian mà chính loài người ở trình độ kỹ thuật cao cấp chỉ là vài trăm năm. So với lịch sự của thời gian, đó chẳng là gì”, Marc Kaufman, cây viết khoa học cho tờ Washington Post và tác giả một cuốn sách chủ đề này, nói với trang Universe Today.
Ông nói hoàn toàn có khả năng sự sống ở hành tinh khác đã tiến hóa thành nền văn minh rồi tuyệt chủng, và chúng ta lỡ hẹn với họ hàng tỷ năm.
Nhà vật lý Brian Cox còn cho rằng chúng ta khó gặp người ngoài Trái Đất vì nền văn minh quá hiện đại của họ sẽ tự tuyệt chủng do không kiểm soát được công nghệ quá tối tân của chính mình, theo Futurism. (Tương tự vũ khí hủy diệt hàng loạt của con người!).
Trong hiện tại, những ai muốn gặp người ngoài hành tinh chỉ còn cách kiên nhẫn. Nghiên cứu của Đại học Cornell còn ước tính với kích thước của dải Ngân hà, sẽ phải 1.500 năm nữa, xác suất nhận được tín hiệu từ những người hàng xóm ngoài hành tinh mới đủ lớn.
Theo Trọng Thuấn (Tri Thức Trực Tuyến)
