Một số chuyên gia chỉ ra rằng, lời hứa không theo đuổi quân sự hoá ở Biển Đông của ông Tập Cận Bình chỉ áp dụng với những đảo mà Trung Quốc bồi lấp trái phép ở Trường Sa.
Trước đó, trong cuộc họp báo ngày 17/2, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani cũng viện dẫn cam kết của ông Tập về việc không theo đuổi quân sự hoá và cho biết “Tokyo sẽ yêu cầu Bắc Kinh giải thích rõ ràng và minh bạch về hành động của họ”.
Một số nhà quan sát nói việc Trung Quốc ngang nhiên điều tên lửa đất đối không HQ-9 ra đảo Phú Lâm không phải là điều bất ngờ, do trước đó họ đã triển khai trái phép máy bay chiến đấu J-11 đến đây hồi tháng 11/2015. Bài xã luận ngày 18/2 của New York Times nhận định, các hành động của Trung Quốc khiến thế giới nghi ngờ về lời cam kết “không theo đuổi quân sự hoá” của ông Tập Cận Bình.
Một số chuyên gia đã đưa ra những nhận định về bản chất trong lời hứa này của nhà lãnh đạo Trung Quốc. Trao đổi với chúng tôi, Tiến sĩ Malcolm Cook nói “chính sách của Trung Quốc đối với quần đảo Hoàng Sa hoàn toàn khác với quần đảo Trường Sa”. “Lời hứa ‘không quân sự hoá’ của ông Tập Cận Bình chỉ áp dụng đối với Trường Sa”.
 |
| Tiến sĩ Malcolm Cook, nhà nghiên cứu về an ninh quốc tế tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á (Singapore). Ảnh: East West Center |
“Đây là vấn đề hoàn toàn khác biệt so với những đảo nhân tạo mới bồi lắp ở Trường Sa. Theo tôi, một tín hiệu tích cực là truyền thông quốc tế đã xem xét việc phát triển quân sự của Trung Quốc ở quần đảo Hoàng Sa tương tự ở Trường Sa, và đây không đơn giản chỉ là vấn đề trong quan hệ song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc”, ông Cook phân tích.
 |
| Tên lửa đất đối không HQ-9 của Trung Quốc. Ảnh: SCMP |
Trung Quốc cũng không giấu ý đồ quân sự hoá ở quần đảo Hoàng Sa, sau khi xây dựng các đồn điền quân sự và đưa người ra đây. Thời báo Hoàn cầu ngày 18/2 dẫn lời học giả Shi Yinhong (Đại học Nhân dân ở Bắc Kinh), ngang nhiên lập luận rằng: “Việc xây dựng các cơ sở quân sự ở Hoàng Sa cũng như đặt chúng ở Thượng Hải”.
Cuối tháng 1/2016, Hải quân Mỹ điều tàu thực hiện cuộc tuần tra ở khu vực quần đảo Hoàng Sa để khẳng định quyền tự do lưu thông (FONOP). Trung Quốc ngay lập tức phản đối mạnh mẽ hành động này của Mỹ. Trước đó, vào cuối năm 2015, Bắc Kinh cũng bất ngờ tố Mỹ đã điều máy bay ném bom B-52 bay qua các đảo nhân tạo. Washington đính chính đây là sự “nhầm lẫn”. Do vậy, việc điều tên lửa đất đối không được cho là sự phản ứng trực tiếp đối với Mỹ.
 |
| Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng. Ảnh: Hải An |
Tiến sĩ Malcolm Cook cho rằng Hải quân Mỹ chắc chắn sẽ cân nhắc phản ứng mới nhất của Trung Quốc. “Tuy nhiên, tôi không tin điều này sẽ khiến Mỹ phải ngưng các hoạt động tuần tra FONOP. Diễn biến quan trọng sắp tới là liệu Mỹ có thực hiện thêm chuyến tuần tra nào ở Hoàng Sa, trước khi Tổng thống Obama thăm Việt Nam vào tháng 5 hay không”, ông nói với chúng tôi.
Michael Green, cựu giám đốc vấn đề châu Á của Hội đồng an ninh quốc gia Nhà Trắng, trả lời trên Financial Times rằng: “Khi ông Tập Cận Bình nói rằng ông sẽ không quân sự hoá các đảo, dường như ông ‘quên’ không thông báo với toàn bộ Uỷ ban quân sự trung ương”.
