Những người tài năng đoạt giải Nobel danh giá năm 2019

Hàng năm, cứ vào tuần thứ hai của tháng 10, tại các buổi lễ được tổ chức trang trọng ở Stockholm (Thụy Điển), Viện Karolinska lần lượt công bố giải Nobel Y Sinh, Vật lý, Hóa học, Văn học (năm nay trao 2 giải), Kinh tế theo di chúc của Alfred Nobel năm 1895. Riêng giải Nobel Hòa bình, được một Ủy ban đặc biệt ở Na Uy công bố. Mỗi giải có số tiền thưởng lên đến 9 triệu kronor Thụy Điển (910.000 USD). Nếu có đông người đoạt cùng một giải, số tiền này sẽ được chia đều ra.

Nobel Y Sinh thuộc về 3 giáo sư Mỹ, Anh với công trình nghiên cứu tế bào:

Chiều 7/10 (giờ Hà Nội), Giải Nobel Y Sinh đã được trao cho ba nhà khoa học với công trình nghiên cứu phản xạ của tế bào. Tại buổi lễ được tổ chức ở Stockholm (Thụy Điển), Viện Karolinska công bố Giải thuộc về 2 giáo sư Mỹ William G. Kaelin Jr, Gregg Semenza và giáo sư Anh Peter J. Ratcliffe (Ảnh: Reuters).

Công trình nghiên cứu của ba giáo sư về phản xạ của tế báo trên cơ thể người đối với các môi trường oxy thay đổi. Cả ba đã phát hiện cơ chế các tế bào sử dụng khí oxy để đốt cháy năng lượng và giúp cơ thể duy trì cũng như tạo ra các mô mới. Cơ chế này là một trong những lý do giúp các loài động vật có thể thích nghi được ở nhiều điều kiện sống.

Công trình nghiên cứu của ba giáo sư có ảnh hưởng vô cùng thiết thực đối với nhiều khía cạnh sức khỏe con người, từ phụ nữ trong thai kỳ, chứng say độ cao đến ung thư và cơ chế lành vết thương. Cơ chế này cung cấp chìa khóa then chốt giúp giải thích nguyên nhân tại sao các loài động vật có thể sinh sống ở nhiều độ cao khác nhau.

Theo Ủy ban Giải Nobel, công trình nghiên cứu của ba khoa học gia đã "mở đường cho những phương thức mới đầy hứa hẹn trong điều trị bệnh thiếu máu, ung thư và nhiều căn bệnh khác".

Nobel Vật lý thuộc về công trình khám phá vũ trụ và hành tinh ngoài Hệ Mặt trời

Chiều 8/10, Ủy ban Nobel đã trao Giải Nobel Vật lý cho các khoa học gia James Peebles (người Mỹ gốc Canada, giáo sư danh dự của Đại học Princeton) và hai khoa học gia người Thụy Sĩ là nhà thiên văn học Didier Queloz của Đại học Geneva và giáo sư danh dự Michel Mayor (Ảnh: AFP).

Theo Ủy ban Nobel, khoa học gia Peebles được vinh danh nhờ “những khám phá về khía cạnh lý thuyết trong lĩnh vực vũ trụ vật lý học”. Hai khoa học gia Mayor và Queloz có công "khám phá ra một hành tinh nằm ngoài Hệ Mặt trời (còn gọi là ngoại hành tinh) có quỹ đạo như một ngôi sao trong Hệ Mặt trời".

Cụ thể, cách đây 20 năm, giáo sư Peebles đã phát triển khung lý thuyết đóng vai trò nền tảng cho hiểu biết của con người về lịch sử vũ trụ, từ sự kiện Big Bang đến ngày nay. Còn hai ông Mayor và Queloz, vào năm 1995, đã phát hiện hành tinh đầu tiên ngoài Hệ Mặt trời, đang xoay quanh sao 51 Pegasi.

Công trình nghiên cứu của họ đã giúp nhân loại hiểu rõ hơn về lịch sử và cấu trúc của vũ trụ, đồng thời đây là lần đầu tiên còn người phát hiện được một hành tinh ngoài Hệ Mặt trời.

Theo AFP, ông Peebles đã phát triển thành công một lý thuyết khung về các nguyên tắc cơ bản giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình hình thành và vận động của vũ trụ. Còn hai ông Mayor và Queloz thì tập trung vào công trình nghiên cứu nhằm tìm kiếm và giải mã các thế giới chưa từng được biết trên Milky Way, trong đó có 51 Pegasi b - hành tinh đầu tiên nằm ngoài Hệ Mặt trời của chúng ta được con người phát hiện vào năm 1995.

Công trình nghiên cứu pin lithium-ion được trao giải Nobel Hóa học

Chiều 9/10, trong buổi lễ long trọng diễn ra tại Viện Karolinska, Ủy ban Nobel tuyên bố Giải Nobel Hóa học thuộc về ba khoa học gia John B. Goodenough (người Mỹ gốc Đức đang công tác tại Đại học Texas, vốn là người cao tuổi nhất từng được trao huy chương Nobel khi được vinh danh vào năm 97 tuổi), M. Stanley Whittingham (Anh, sinh ra tại Hungary trước khi chuyển đến Mỹ, công tác tại Đại học Binghamton) và Akira Yoshino (Đại học Meijo, Nhật) với công trình nghiên cứu và phát triển các loại pin lithium-ion (Ảnh: Reuters).

Khoa học gia Stanley Whittingham dày công nghiên cứu pin lithium-ion (tên gọi khác: Li-ion) từ năm 1970, lần đầu được giới thiệu với công chúng vào năm 1991. Pin Lithium-ion được cấu tạo gồm các thành phần cơ bản là chất điện phân đóng vai trò như môi trường điện ly giữa hai cực âm và dương của pin.

Phát minh quan trọng này hiện nay rất cần thiết đối với con người, đặc biệt phổ biến trong các thiết bị điện tử như xe hơi, điện thoại di động, y tế, các thiết bị giải trí, hàng không, xe điện và những loại đồ dùng thiết thực khác phục vụ đời sống...

Ưu điểm lớn của pin lithium-ion là có thể sạc đi sạc lại nhiều lần, ít bị tự xả (giữ năng lượng lâu), mật độ năng lượng lớn (kể cả trên kích thước pin nhỏ) và không làm ô nhiễm môi trường như các công nghệ cũ. Phát minh ra pin lithium-ion góp phần dẫn tới cuộc cách mạng về điện thoại di động và các thiết bị điện tử khác.

Việc các khoa học gia Whittingham, Goodenough và Yoshino phát triển thành công pin lithium-ion được đánh giá là "tạo ra một cuộc cách mạng về năng lượng của thế giới hiện đại và ảnh hưởng mạnh mẽ tới cuộc sống của con người": nó đã giúp giải quyết nhiều vấn đề về năng lượng và đặt nền tảng cho "một xã hội thiết bị không dây và không sử dụng các loại nhiên liệu hóa thạch".

Nhờ vào công trình nghiên cứu đột phá của họ, các chủ nhân Nobel Hóa học năm nay đã thiết lập nền tảng cho một xã hội không dây, giải phóng sự phụ thuộc của thiết bị điện tử vào nhiên liệu hóa thạch.

4) Nữ thi sĩ Ba LanTokarczuk và nhà văn Áo Handke giành giải Nobel Văn học 2018 và 2019

Vào chiều 10/10, Viện Hàn lâm Thụy Điển đã công bố hai giải Nobel Văn học cho năm 2018 và năm 2019 lần lượt thuộc về nữ tác giả Olga Tokarczuk (Ba Lan) và nhà văn Peter Handke (Áo). Sở dĩ có tình trạng hy hữu này là vì năm nay trao bù cho năm 2018 (Ảnh: AFP).

Theo Reuters, năm 2018, Viện Hàn lâm Thụy Điển lao đao vì bê bối nội bộ khiến giải Nobel Văn học không được trao. Jean-Claude Arnault, chồng của nữ thi sĩ Katarina Frostenson (thành viên Hội đồng Viện Hàn lâm Thụy Điển), bị 18 phụ nữ lên tiếng tố cáo tấn công tình dục vào tháng 10/2018 và bị giam 2 năm tù. Tuy Jean-Claude Arnault không nằm trong Hội đồng nhưng lại có mối quan hệ mật thiết với các thành viên trong Viện. Bê bối của hai vợ chồng Katarina Frostenson và Jean-Claude Arnault kéo theo hàng loạt thành viên khác của Hội đồng xin từ chức.

Thi sĩ Katarina Frostenson - vợ ông Arnault, là thành viên chủ chốt trong Hội đồng Viện, bị cáo buộc tham nhũng vì không thông báo cho lãnh đạo về sự xung đột lợi ích khi phân bổ tiền tài trợ cho trung tâm của chồng. Khi scandal xảy ra, Viện Hàn lâm Thụy Điển bị chia rẽ giữa những người ủng hộ và tẩy chay vợ chồng Arnault.

Danh sách ứng viên nổi bật ở lĩnh vực văn học năm nay được chọn ra từ hơn 200 tác giả trên khắp thế giới. Số lượng hai giải được trao cho Nobel Văn học năm nay không phải là vấn đề, Viện Hàn lâm Thụy Điển trao cho những tác giả xứng đáng nhất, viết ra những tác phẩm mang tính quảng đại, vì con người theo như ý nguyện của Alfred Nobel.

5) Thủ tướng Ethiopia Abiy Ahmed đoạt giải Nobel hòa bình 2019

Chiều 11/10/2019, Bà Berit Reiss-Andersen - Chủ tịch Ủy ban Nobel Na Uy, đã công bố giải Nobel Hòa bình năm nay được trao cho Thủ tướng Abiy Ahmed (Ảnh: Reuters).

Theo nhà báo Rob Picheta của CNN, ông đã giành được giải thưởng danh giá sau khi làm trung gian thành công một thỏa thuận hòa bình táo bạo với Eritrea. Bà Berit nói rằng nhà lãnh đạo Abiy đã kết thúc một cuộc chiến man rợ: Cuộc xung đột giữa hai quốc gia châu Phi đã nổ ra trong hai thập niên sau khi bùng nổ vào cuối những năm 1990.

Ông Abiy Ahmed đã đánh bại sự cạnh tranh từ hàng trăm người được đề cử, nổi bật nhất là nhà hoạt động 16 tuổi Greta Thunberg người Thụy Điển với ánh hào quang chống biến dổi khí hậu toàn cầu và nữ Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern.

Sau khi hay tin Abiy Ahmed được vinh danh, văn phòng của Thủ tướng Ethiopia đã viết dòng trạng thái (tweet): “Chúng tôi tự hào là một quốc gia, vui mừng bày tỏ niềm tự hào của chúng tôi, Thủ tướng Abiy Ahmed đã cống hiến cho hòa bình với lòng đầy vị tha, và hòa giải các thành phần chính phủ trong đối sách quan trọng của mình".

Abiy Ahmed, 43 tuổi, gần đây cũng giành được sự khen ngợi vì vai trò của mình trong việc giúp làm trung gian một thỏa thuận chia sẻ quyền lực ở nước láng giềng Sudan, sau một cuộc khủng hoảng chính trị dẫn đến việc bắt giữ Omar al-Bashir, nhà cai trị đất nước trong gần ba thập kỷ.

6. Bộ ba người Mỹ đoạt giải Nobel Kinh tế với giải pháp chống đói nghèo toàn cầu

Chiều 14/10, Viện Hàn lâm khoa học Hoàng gia Thụy Điển (RSAS) đã công bố giải Nobel Kinh tế vinh danh sự đóng góp to lớn của hai vợ chồng Abhijit Banerjee - Esther Duflo và Michael Kremer cho các giải pháp nỗ lực giảm nghèo (Ảnh: CNN).

Đây là lần thứ hai trong 50 năm qua, Nobel kinh tế vinh danh một phụ nữ. Cặp Abhijit Banerjee - Esther Duflo hiện giảng dạy tại Viện Công nghệ danh tiếng Massachusetts (MIT), còn Michael Kremer công tác tại Đại học Harvard. Nhà kinh tế học Esther Duflo, quốc tịch Mỹ - Pháp, cũng là người phụ nữ thứ hai và đồng thời là người trẻ nhất (47 tuổi) từng được trao giải Nobel Kinh tế.

Không giống như các giải Nobel khác được trao từ năm 1901, Nobel Kinh tế là giải thưởng duy nhất không do nhà phát minh - nhà từ thiện Alfred Nobel sáng lập và đề cập trong bản di chúc năm 1895 của ông. Tên chính thức là Giải thưởng của Ngân hàng Trung ương Thụy Điển về Kinh tế học Tưởng nhớ Alfred Nobel, được lập ra năm 1968, nhằm kỷ niệm 300 năm thành lập ngân hàng này, và lần đầu tiên được trao vào năm 1969.

RSAS giải thích bằng thông báo: "Nghiên cứu của những người đoạt giải năm nay đã cải thiện khả năng chống đói nghèo toàn cầu. Chỉ trong hai thập niên, cách tiếp cận dựa trên thí nghiệm mới của họ đã thay đổi kinh tế học phát triển, hiện đang là một lĩnh vực nghiên cứu nở rộ".

Bất chấp những cải thiện mạnh mẽ gần đây, loài người vẫn đang đối mặt với vấn nạn đói nghèo khi có hơn 700 triệu người vẫn sống bằng thu nhập cực kỳ thấp. Hằng năm, khoảng 5 triệu trẻ em dưới 5 tuổi thiệt mạng do những căn bệnh có thể ngăn ngừa hoặc chữa được bằng những phương pháp không quá tốn kém.

Bộ ba Abhijit Banerjee - Esther Duflo - Michael Kremer đã đưa ra cách tiếp cận mới để chống đói nghèo, theo phương pháp chia nhỏ vấn đề lớn ra thành các vấn đề nhỏ hơn để dễ quản lý hơn, chẳng hạn như các biện pháp can thiệp hiệu quả nhất trong việc cải thiện kết quả giáo dục hoặc sức khỏe trẻ em trên bình diện toàn cầu.

Theo Thủy Tiên (Nguoitieudung.com.vn)