Vùng đất các chị em lo tất, đàn ông chỉ việc đội vương miện hoa cười tươi rồi làm việc nhẹ là được

Qahtanite là thuật ngữ dùng để chỉ người Ả Rập có nguồn gốc từ phía Nam của Bán đảo Ả Rập.

Khách từ xa đến Cao nguyên 'Asir làm chủ

Khoảng 350 năm về trước, người Qahtanite hãy còn tụ tập sống ở hai vùng Najd và Hijaz, trung tâm địa lý của Ả Rập Saudi. Tuy nhiên lúc này, Najd và Hijaz đang dưới sự thống trị của Đế quốc Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ) tàn ác. Một số gia đình đã vì không chịu đựng nổi sự áp bức, dắt díu nhau bỏ trốn. Trên đường, họ vô tình bắt gặp mảnh đất 'Asir.

'Asir là một cao nguyên nhiều mưa với các sườn đồi dốc, vách núi cheo leo khó ra vào. Song chính cái hiểm trở của nó lại là những gì mà các Qahtanite tha hương cần để đảm bảo sự an toàn.

Bất chấp địa hình dốc, họ dựng nhà, khai khẩn đất hoang trồng trọt. Chẳng mấy chốc, những ruộng bậc thang xanh mướt đã mọc lên. Các loại cây như lúa mỳ, cà phê, thực vật cho quả… uống nước mưa, bén đất mới đâm lá lên phơi phới.

Vẫn bị "mời" ra khỏi các ngôi làng biệt lập

Thời gian dần trôi, các thế hệ Qahtanite nối tiếp nhau mở rộng làng mạc. Để không bị lùng bắt, họ cố ý làm nhà ngay dưới chân vách đá dốc ngược, có làng còn phải đu dây thừng mới tiếp cận được, ví dụ như làng Habala.

Suốt khoảng 250 năm, người Qahtanite yên ổn sống trong Cao nguyên 'Asir, không bận tâm đến thế giới bên ngoài. Thế nhưng kể từ đầu thập niên 1930, các lực lượng trung thành với Nhà Saud (gia tộc nắm quyền cai trị của Ả Rập Saudi) bắt đầu để ý tới họ.

Vào năm 1932, Ả Rập Saudi quyết định sáp nhập 'Asir vào lãnh thổ. Người Qahtanite cũng trở thành con dân quốc gia, phải rời khỏi các ngôi làng cũ, tới sống trong các khu định cư mới đầy đủ cơ sở vật chất, tiện nghi y tế, giáo dục…

Văn hóa "hoa nam" độc đáo

Không như hầu hết các nền văn hóa đều xem phụ nữ là phái đẹp, người Qahtanite bảo rằng đàn ông mới cần trưng diện.

Thế nên nếu đến 'Asir, bạn sẽ không được chào đón bởi các hướng dẫn viên phụ nữ, mà gặp ngay cánh đàn ông điệu đà, đầu đội vòng hoa rực rỡ. Người Qahtanite gọi họ là các Hoa Nam (Flower Men).

Theo tục lệ Qahtanite, đàn ông phải đội vòng hoa được kết bởi cỏ cây, hoa lá. Có hai loại vòng hoa: vòng hoa kết bằng cỏ (vòng lá) và vòng hoa kết bằng hoa. Cánh thanh niên trẻ trung đội vòng hoa kết bằng hoa, bao gồm các loại hoa như hoa cúc, hoa nhài… Còn đàn ông trung niên thì đội vòng lá, bện bằng cỏ và cành húng dại.

Giữa các hoa nam cũng ngầm có sự ganh đua ai là người đẹp nhất. Tùy vào sở thích và công việc, họ có thể đội vòng hoa mỗi ngày hoặc chỉ đội vào dịp lễ tết.

Toàn bộ "vật liệu" được dùng kết vòng hoa đều từ thảo dược. Ngoại trừ "công dụng" làm đẹp còn giúp chữa trị bệnh tật, ví dụ như chứng đau đầu.

"Đàn bà làm nhà"

Ngược lại, cánh chị em Qahtanite là… phái mạnh, không đội vòng hoa mà trùm đầu bằng khăn truyền thống đầy màu sắc, hình thêu tinh xảo và tua rua phức tạp.

Nếu chỉ nhìn bề ngoài, kiến trúc Qahtanite khá thô sơ, chỉ là những ngôi nhà được xây đắp bằng bùn đất và đá. Tuy nhiên, bên trong lại là cả một tính toán tinh vi.

Nhà kiểu Qahtanite không chỉ có hệ thống thoát nước mưa hiệu quả, thích hợp với vùng đất mưa nhiều 'Asir, mà còn có mật độ gạch lý tưởng để tự điều hòa không khí, thoát nhiệt khi nóng và giữ ấm khi lạnh.

Người Qahtanite đặc biệt quan tâm vấn đề thẩm mỹ bên trong căn nhà. Không như vẻ bề ngoài cục mịch, u ám, các bức tường mặt trong dày đặc hoa văn, họa tiết sặc sỡ.

Mỗi năm, người Qahtanite lại sơn, vẽ lại tường trong một lần, đồng thời thay đổi họa tiết cho phù hợp với giới tính, tuổi tác của gia chủ. Ấn tượng là công việc này do phụ nữ phụ trách. Còn cánh đàn ông thì chỉ việc ăn mặc đẹp, đưa đón du khách tham quan và nhảy múa trong các lễ hội truyền thống.

Tiếp tục phát huy, trở thành đầu tàu cho mục tiêu mở rộng du lịch văn hóa

Ngay sau khi "đón" tất cả người Qahtanite vào các khu định cư mới hiện đại, chính phủ Ả Rập Saudi cũng nỗ lực thuyết phục họ thay đổi tập tục để thích nghi. Song trái với mong muốn của nhà nước, cư dân Qahtanite kiên quyết giữ gìn bản sắc. Cánh đàn ông không hạ vòng hoa đặc trưng trên đầu xuống mà ngược lại, biến nó thành biểu tượng của thái độ ôn hòa và tấm lòng yêu mến thiên nhiên, cây cỏ.

Rất nhanh, sự khác biệt của họ thu hút trí tò mò. Du khách khắp nơi hay tin nườm nượp kéo về, biến 'Asir thành vùng du lịch văn hóa nhộn nhịp.

Đến 'Asir, đâu đâu cũng có cửa tiệm bán vòng hoa. Chỉ cần có hứng thú, mọi người liền được thử nghiệm làm "hoa nam", chụp selfie thỏa thích.

Trong các điểm tạm dừng chân ven đường, đàn ông Qahtanite tươi tắn trong trang phục truyền thống niềm nở tiếp đón, bưng cơm nước phục vụ chu đáo. Tại các điểm tham quan, cũng là cánh đàn ông Qahtanite đầu rực rỡ "vương miện hoa" lịch sự mời du khách về làng cũ, giới thiệu các nét văn hóa cổ xưa.

Thỉnh thoảng, các hoa nam Qahtanite còn tổ chức lễ hội truyền thống tưng bừng. Dẫu không còn sinh cư trong các ngôi làng cũ nhưng vì luôn quay lại dọn dẹp, sửa sang, họ lúc nào cũng sẵn sàng tiếp đón người thăm.

Ả Rập Saudi là quốc gia phụ thuộc vào dầu mỏ. Để "nhẹ gánh" cho trữ lượng dầu chắc chắn sẽ đến ngày cạn kiệt, chính phủ quyết định đầu tư khôi phục và bảo tồn các di sản văn hóa, phát triển ngành du lịch.

Tất nhiên, 'Asir với người Qahtanite tiên phong duy trì bản sắc lập tức trở thành đầu tàu. Ả Rập Saudi đặt mục tiêu, đến năm 2030 là chấm dứt sự lệ thuộc vào dầu mỏ.

Theo Vũ Huế (Helino)