Khi Đạt nói không có tiền, chúng tấn công vào điểm yếu 'nếu bố mẹ biết chuyện này sẽ lo lắng, hoảng loạn và khiến sự việc rắc rối thêm'.. Một kịch bản được đưa ra: 'Hãy nói được học bổng du học, cần 600 triệu để chứng minh tài chính'.

600 triệu đồng mất trắng

Vừa trộn xong mẻ vữa, anh Toản điếng người nghe vợ báo tin số tiền 600 triệu đồng chuẩn bị cho con trai đi du học, bị lừa mất sạch.

Ba ngày trước, con trai út tên Thành Đạt, 19 tuổi, nhận cuộc gọi từ một người xưng là "công an Hà Nội", thông báo cậu liên quan đến đường dây rửa tiền xuyên quốc gia.

Giọng "anh công an" rất nghiêm nghị, đọc rành rọt mọi thông tin cá nhân của Đạt. Sau đó, hình ảnh công văn điều tra và ảnh tang vật và cả một nhóm người bị tạm giam cùng với "lệnh bắt giữ" khiến cậu bủn rủn tay chân.

Người cha đau lòng khi con trai bị lừa mất 600 triệu đồng - Ảnh minh họa

"Chúng bảo nếu em nói với ai, kể cả với người nhà sẽ bị bắt ngay để không làm lộ quá trình điều tra. Lúc đó em hoảng loạn, không nghĩ được gì", Đạt kể. Khi cậu cố gắng thanh minh, đối tượng trấn an: "Chúng tôi tin em vô tội, nhưng phải chứng minh điều đó". Kẻ lừa đảo nói Đạt phải chuyển 600 triệu đồng cho "cơ quan điều tra", sẽ hoàn trả sau hai, ba ngày.

Khi Đạt nói không có tiền, chúng tấn công vào điểm yếu "nếu bố mẹ biết chuyện này sẽ lo lắng, hoảng loạn và khiến sự việc rắc rối thêm". Một kịch bản được đưa ra: "Hãy nói được học bổng du học, cần 600 triệu để chứng minh tài chính".

Thanh niên 19 tuổi nghe theo.

Nghe con trai báo tin được học bổng du học, vợ chồng anh Toản tin tuyệt đối. Trong ba ngày, họ vay mượn đủ 600 triệu đồng, chuyển hết cho Đạt.

Nam sinh được hướng dẫn rút tiền mặt, mang đến một quán cà phê giao cho "điều tra viên". Việc trao tiền trực tiếp, không phải nhấp vào đường link, hay nhập mã OTP, khiến Đạt tin hơn.

Ba ngày trôi qua vẫn không thấy tiền về, số điện thoại của "điều tra viên" không thể liên lạc được. Lúc này Đạt mới bừng tỉnh.

"Mẹ ơi, con bị lừa rồi", nam sinh khóc nức nở qua điện thoại, thú nhận với mẹ trong buổi sáng giữa tháng 5/2025.

Gần một tháng nay, vợ chồng anh Toản lao đao vì khoản nợ 300 triệu đồng. Mùa mưa bão sắp đến, công việc thợ xây sẽ ít, gánh nặng trả nợ càng chồng chất.

Vì sao các nạn nhân dễ sập bẫy?

Lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam đang bùng nổ với quy mô và thủ đoạn ngày càng tinh vi, gây ra thiệt hại nghiêm trọng. Năm 2024, người Việt mất gần 19.000 tỷ đồng vì các cú lừa online, theo báo cáo của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia.

Cổng cảnh báo an toàn thông tin thuộc Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) cũng ghi nhận hơn 22.000 phản ánh trong 9 tháng đầu năm 2024, trong đó 80% liên quan lừa đảo tài chính.

Nhưng con số này, theo các chuyên gia, chỉ là phần nổi của tảng băng.

Lừa đảo online đã trở thành một ngành công nghiệp ngầm, có tổ chức, nhân công, có những người nghiên cứu các quy luật tâm lý, xã hội, liên tục cập nhật xu hướng, chính sách mới để sáng tạo kịch bản lừa đảo.

Lừa đảo trực tuyến ngày càng tinh vi

Điểm chung của hầu hết các vụ việc lừa đảo bằng công nghệ cao là các đối tượng thu thập được thông tin cá nhân của nạn nhân. Các thông tin này do nạn nhân sơ ý để lộ, hoặc các đối tượng tự thu thập được. Sau khi khi thu thập thông tin, các đối tượng lừa đảo sẽ mạo danh cơ quan, tổ chức liên hệ với chủ thể của thông tin để đề nghị chuyển tiền, yêu cầu cài đặt app qua đường link có chứa mã độc. Mặt khác, các đối tượng còn làm giả trang web của cơ quan, tổ chức, làm giả các sàn giao dịch điện tử cũng với mục đích chiếm đoạt tài sản.

Tội phạm công nghệ cao hiện nay có những diễn biến phức tạp, ngày càng tinh vi, với nhiều phương thức, thủ đoạn lừa đảo trực tuyến mới nổi lên, bao gồm sử dụng phần mềm Deepfake tạo video giả mạo người thân hoặc cán bộ cơ quan Nhà nước, dùng trạm phát sóng giả phát tán tin nhắn, dùng dữ liệu cá nhân mua bán trái phép để tạo danh tính giả…

Theo các chuyên gia tâm lý, ẩn sau mỗi vụ lừa là cả một chuỗi những hành vi thao túng tâm lý (psychological manipulation) được dàn dựng công phu mà các đối tượng giăng bẫy săn mồi. Với nhiều phương thức lừa đảo, bọn tội phạm thực hiện hành vi lừa đảo nhanh chóng và khi bị phát hiện thì ít để lại dấu vết.

Trao đổi trên VnExpress, tiến sĩ Bùi Thị Liên, chuyên gia Tâm lý học tội phạm, Học viện An ninh nhân dân cho biết: "Rất nhiều người không dám báo cáo vì xấu hổ, sợ bị đánh giá, chấp nhận mất tiền và nghĩ đó là một khoản 'học phí' cho sự thiếu hiểu biết",

Bà Liên đưa ra 5 điểm yếu tâm lý phổ biến mà các thủ phạm thường khai thác. Đầu tiên, chúng đánh vào nỗi sợ hãi.

Hầu hết đều sợ bị vướng vào lao lý, sợ làm cha mẹ buồn, sợ mất thể diện, mất tiền. Một cú điện thoại xưng là công an, một lệnh bắt có dấu đỏ, vài bức ảnh đồng phạm bị tạm giam đã có thể khiến người ở đầu dây bên kia mất kiểm soát.

Tiếp theo, những kẻ lừa đảo sẽ đánh vào cảm giác tội lỗi. "Ai cũng biết quy định này, sao chị lại không?", "Kiến thức pháp luật của anh/chị như thế à?". Những câu nói có tính thao túng này khiến nạn nhân hoang mang, rối trí vì cảm thấy mình yếu kém, từ đó dễ bị dẫn dụ.

Trong một số trường hợp, chúng đánh vào tâm lý khát khao được quan tâm, chia sẻ của mỗi người. Bằng những lời thủ thỉ, săn sóc như thể bạn là người đặc biệt, các đối tượng sẽ tạo ra một điểm tựa tâm lý vô hình khiến các nạn nhân tin tưởng và phụ thuộc. Một vài ngày nhắn tin quan tâm, rồi đưa ra một cơ hội đầu tư sinh lời. Những người đang cô đơn cứ tưởng đây là tình yêu đích thực nhưng thực tế là cái bẫy được giăng sẵn.

Các nạn nhân dễ dàng bị thao túng tâm lí dẫn đến ngheo theo mọi sự chỉ đạo từ những kẻ lừa đảo

Chúng lợi dụng điểm yếu của con người trong các tình huống khẩn cấp. Bằng cách dựng nên những tình huống như con bị tai nạn, bố đang cấp cứu, tài khoản sắp bị khóa các đối tượng đưa ra những lựa chọn buộc nạn nhân phải hành động ngay lập tức. Việc tạo cảm giác khẩn cấp, với các câu nói dẫn dắt có chủ đích khiến nạn nhân không có thời gian suy nghĩ, mất khả năng tỉnh táo, phòng bị.

Và cuối cùng, chúng đánh vào lòng tham. Qua vài lần thành công đầu tiên mang lại lợi nhuận nhỏ, chúng xây dựng lòng tin, kích thích lòng tham. Mỗi lần đầu tư sau đó sẽ lớn hơn, tham vọng thu hồi số tiền đã mất cũng mạnh hơn và nạn nhân chỉ dừng lại khi không còn vay mượn được ai nữa.

"Vì thế, nếu gặp phải tình huống không liên quan hay có dấu hiệu đáng ngờ, người dân tốt nhất không tương tác. Nói thêm sẽ có nguy cơ bị lộ điểm yếu", tiến sĩ Liên nói. "Hơn nữa, nguyên tắc đầu tiên trong thời đại số là phải biết trì hoãn, không đưa ra quyết định vội vàng".