Hết rồi cái thời "điện thoại càng đắt tiền mới là xịn": Người Việt giờ hiểu ra mua đồ rẻ mới là khôn ngoan?

Hết thời “đắt xắt ra miếng” 

Trong ký ức của nhiều thế hệ người tiêu dùng Việt Nam, cụm từ "tiền nào của nấy" hay "đắt xắt ra miếng" không chỉ là một câu thành ngữ, mà là một kim chỉ nam vững chắc khi lựa chọn các sản phẩm công nghệ.

Tivi Sony, tủ lạnh Sanyo hay điện thoại iPhone đắt tiền ngày xưa đồng nghĩa với sự đảm bảo về một chất lượng bền bỉ, một giá trị có thể trường tồn qua nhiều năm tháng. Đó là thời đại mà độ bền là thước đo gần như tuyệt đối của chất lượng, và giá cả là tấm vé bảo chứng cho sự an tâm.

Thế nhưng, bối cảnh công nghệ của thế kỷ 21 đang vẽ nên một bức tranh hoàn toàn khác, một bức tranh đầy nghịch lý. Những chiếc điện thoại flagship gập trị giá hàng chục triệu đồng lại đi kèm nỗi lo về nếp gấp màn hình mỏng manh.

Những chiếc laptop siêu mỏng nhẹ, siêu đắt đỏ lại dễ dàng bị uốn cong hơn các mẫu tầm trung cục mịch. Chất lượng của một sản phẩm công nghệ giờ đây không còn được định nghĩa đơn thuần bằng độ bền vật lý, mà đã trở thành một tổ hợp phức tạp của hiệu năng, tính năng, thiết kế và quan trọng nhất là trải nghiệm người dùng.

Mối quan hệ tuyến tính, vốn được xem là bất biến giữa giá cả và giá trị, đang dần bị phá vỡ. Thị trường đang chứng kiến sự trỗi dậy mạnh mẽ của hai xu hướng song hành, định hình lại hoàn toàn cách chúng ta mua sắm và sử dụng công nghệ: triết lý "giá trị trên giá thành" và sự thống trị của các sản phẩm "rẻ vẫn tốt" chứ không phải “đắt là tốt”.

Điều này cho thấy một sự thay đổi sâu sắc trong nhận thức của người tiêu dùng. Giá trị của sản phẩm không còn được đo lường bằng những con số tuyệt đối trên bảng thông số kỹ thuật, mà đã trở thành một khái niệm tương đối, gắn liền với câu hỏi: "Tôi có thực sự cần đến tính năng này không và nó có đáng để tôi trả thêm tiền?"

Sự chuyển dịch này không chỉ đến từ phía nhà sản xuất mà còn được thúc đẩy mạnh mẽ bởi chính người tiêu dùng ngày càng hiểu biết hơn. Khi các tính năng cao cấp nhất trở nên thừa thãi với nhu cầu hàng ngày của đa số, người dùng bắt đầu nhận ra rằng giá trị thực sự không nằm ở việc sở hữu công nghệ tốt nhất, mà là sở hữu công nghệ đủ tốt cho nhu cầu của họ với một mức giá hợp lý nhất.

Biết đủ là đủ 

Trong nhiều năm, thị trường công nghệ vận hành theo một trật tự rõ ràng: phân khúc cao cấp (flagship) là nơi trình diễn những công nghệ đỉnh cao, phân khúc tầm trung là phiên bản rút gọn với nhiều khiếm khuyết, còn phân khúc giá rẻ chỉ đáp ứng những nhu cầu cơ bản nhất.

Tuy nhiên, trật tự này đang bị đảo lộn. Phân khúc tầm trung, từng bị xem là "hạng hai", giờ đây lại trở thành sân chơi sôi động và hấp dẫn nhất, thu hút sự quan tâm lớn của cả nhà sản xuất và người tiêu dùng. Những thiết bị này có mức giá vừa phải nhưng chất lượng và trải nghiệm có thể so sánh 8 lạng, nửa cân với các đối thủ đắt tiền nhất.

Hãy lấy ví dụ trong lĩnh vực điện thoại thông minh. Một trong những nguyên nhân chính thúc đẩy sự trỗi dậy của phân khúc tầm trung chính là sự bão hòa ở đỉnh cao của thị trường cao cấp, đặc biệt là smartphone.

Trong những năm gần đây, các mẫu flagship mới ra mắt hàng năm thường chỉ mang lại những cải tiến nhỏ giọt, mang tính gia tăng thay vì những bước nhảy vọt mang tính cách mạng như trước đây.

Các thương hiệu lớn như Apple và Samsung đã đưa sản phẩm của mình đến một mức độ hoàn thiện rất cao, đáp ứng gần như mọi nhu cầu của người dùng từ các phiên bản trước đó. Điều này khiến việc tạo ra sự khác biệt đáng kể để thuyết phục người dùng nâng cấp trở nên vô cùng khó khăn.

Thiết kế giữa các thế hệ, thậm chí giữa các thương hiệu, ngày càng trở nên tương đồng. Hơn nữa, nhiều tính năng được quảng bá là đột phá ở phân khúc flagship lại trở nên thừa thãi với nhu cầu thực tế của đại đa số người dùng.

Song song với sự chững lại ở phân khúc cao cấp là sự phát triển vượt bậc của phân khúc tầm trung. Khoảng cách về công nghệ và trải nghiệm người dùng giữa hai phân khúc này đang bị thu hẹp với tốc độ chóng mặt.

Những công nghệ từng là độc quyền của các thiết bị flagship trị giá trên 20-30 triệu đồng giờ đây đã được phổ cập nhanh chóng xuống các sản phẩm có giá chỉ bằng một nửa.

Các mẫu smartphone tầm trung hiện nay được trang bị những tính năng mà chỉ vài năm trước người ta chỉ có thể mơ ước: màn hình AMOLED với tần số quét 120Hz cho trải nghiệm cuộn lướt siêu mượt, chip xử lý đủ mạnh để chơi các tựa game phổ biến một cách mượt mà, camera có độ phân giải lên tới 108MP hay thậm chí 200MP, và công nghệ sạc nhanh có thể nạp đầy pin chỉ trong vòng 30-40 phút.

Thậm chí về mặt thiết kế, nhiều sản phẩm tầm trung cũng được đầu tư kỹ lưỡng với mặt lưng kính sang trọng và khung viền kim loại, mang lại cảm giác cầm nắm cao cấp không thua kém nhiều so với flagship.

Sự cạnh tranh khốc liệt trong phân khúc này đã tạo ra một "cuộc chạy đua vũ trang" về cấu hình, nơi các nhà sản xuất liên tục phải cải tiến sản phẩm, tích hợp công nghệ mới và tối ưu hóa giá thành để thu hút khách hàng. Vòng xoáy tích cực này đã biến phân khúc tầm trung từ một lựa chọn "thỏa hiệp" trở thành một lựa chọn thông minh và hợp lý cho đại đa số người dùng.

Người tiêu dùng ngày càng thông minh 

Sự thay đổi từ thị trường đã cộng hưởng với sự thay đổi trong tâm lý của người tiêu dùng Việt Nam. Các báo cáo cho thấy, dù mức chi tiêu trung bình cho một chiếc smartphone của người Việt đang tăng lên, từ 257 USD năm 2017 lên hơn 292 USD hiện nay, nhưng sự quan tâm lại đang dịch chuyển mạnh mẽ sang các dòng máy tầm trung và cận cao cấp.

Người tiêu dùng ngày nay, đặc biệt là thế hệ trẻ, ngày càng thông minh và thực tế hơn. Với sự bùng nổ của thông tin từ các kênh review, diễn đàn công nghệ, họ không còn dễ dàng bị thu hút bởi những lời quảng cáo hoa mỹ hay sức ảnh hưởng của thương hiệu.

Thay vào đó, họ tìm kiếm những sản phẩm có giá trị sử dụng thực tế, cân bằng giữa giá cả và hiệu suất. Họ nhận thức rõ ràng rằng, với nhu cầu hàng ngày, việc trả gấp đôi số tiền cho một chiếc flagship chỉ để có được hiệu năng tốt hơn 15-20% là một sự đầu tư không hiệu quả.

Họ không cần phải có camera tốt nhất thế giới, nhưng camera đủ tốt để chụp những bức ảnh đẹp đăng mạng xã hội.

Họ không cần con chip mạnh nhất, nhưng con chip đó đủ tốt để chơi Liên Quân Mobile hay lướt TikTok mà không giật lag. Khi một chiếc điện thoại tầm trung đã có thể làm tốt 90% những gì người dùng cần, việc chi thêm một khoản tiền lớn cho 10% trải nghiệm còn lại mà họ hiếm khi dùng đến trở nên không còn hấp dẫn.

Điều gì khiến thời thế thay đổi 

Tất cả đến từ cơn lốc của sự cạnh tranh.

Các thương hiệu Trung Quốc như Xiaomi, OPPO, và TCL đã áp dụng một chiến lược cực kỳ hiệu quả: chấp nhận biên lợi nhuận mỏng hơn để đổi lấy thị phần. Họ tung ra thị trường những sản phẩm có thông số kỹ thuật vượt trội so với các đối thủ cùng tầm giá từ các thương hiệu truyền thống như Samsung hay Apple.

Một chiếc điện thoại Xiaomi tầm trung có thể sở hữu con chip mạnh hơn, RAM nhiều hơn, sạc nhanh hơn và camera độ phân giải cao hơn một chiếc Samsung Galaxy A cùng giá.

Sự cạnh tranh về giá và cấu hình này đã tạo ra một áp lực khổng lồ lên toàn bộ thị trường. Nó buộc các "ông lớn" phải thay đổi. Samsung đã phải đầu tư nghiêm túc hơn vào dòng Galaxy A của mình, mang nhiều tính năng cao cấp xuống hơn để giữ chân người dùng.

Cuối cùng, người hưởng lợi lớn nhất từ cuộc chiến này không ai khác chính là người tiêu dùng, khi họ có được những sản phẩm ngày càng tốt hơn với mức giá ngày càng hợp lý hơn.

Tương tự smartphone, thị trường laptop cũng chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ. MacBook Air của Apple, với chip M-series tự phát triển, đã đặt ra một tiêu chuẩn mới về sự cân bằng giữa hiệu năng, thời lượng pin và thiết kế mỏng nhẹ.

Tuy nhiên, các nhà sản xuất laptop Windows đã nhanh chóng đáp trả bằng những sản phẩm tầm trung có hiệu năng cao và những tính năng hấp dẫn, thách thức vị thế của MacBook.

Kết quả là, khái niệm "đắt tiền" ngày nay đã mang một ý nghĩa khác. Nó không còn là sự bảo chứng tuyệt đối cho một sản phẩm vượt trội về mọi mặt. Thay vào đó, phần chi phí tăng thêm thường dành cho những giá trị vô hình hoặc những cải tiến ở mức độ rất nhỏ: đó là chi phí cho một thương hiệu danh tiếng, cho một hệ sinh thái phần mềm độc quyền và khép kín, cho những tính năng tiên phong mà có thể người dùng phổ thông không bao giờ cần đến, hoặc đơn giản là chi phí cho sự hoàn thiện ở 5% cuối cùng – những chi tiết nhỏ nhặt mà chỉ những người dùng khó tính nhất mới có thể nhận ra.

Quan trọng hơn cả, xu hướng này đã thực sự trao quyền cho người tiêu dùng Việt Nam. Trong quá khứ, lựa chọn bị giới hạn và thông tin không minh bạch đã khiến nhiều người phải dựa vào giá cả như một chỉ dấu duy nhất của chất lượng.

Giờ đây, với vô số lựa chọn chất lượng ở mọi phân khúc giá và nguồn thông tin dồi dào từ các chuyên gia đánh giá độc lập, người tiêu dùng có đủ công cụ và kiến thức để đưa ra những quyết định mua sắm thông minh.

Họ có thể tự tin lựa chọn một sản phẩm dựa trên nhu cầu sử dụng thực tế và giá trị đích thực mà nó mang lại, thay vì chạy theo áp lực của thương hiệu hay những con số vô nghĩa trên bảng thông số kỹ thuật.