Cách đây không lâu, Bắc Giang vẫn là một trong những tỉnh nghèo nhất Việt Nam, nổi tiếng với sản phẩm vải thiều và “gà chạy bộ”. Nhưng điều đó đã thay đổi, khi các chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu chuyển hướng.

Với sự quan tâm của những công ty công nghệ như Apple và Hon Hai Precision Industry, tăng trưởng FDI vào Bắc Giang tăng gần gấp đôi mỗi năm. Ngay cả trong đại dịch coronavirus, dự báo giá trị xuất khẩu của tỉnh vẫn sẽ đạt 11 tỷ đô la Mỹ trong năm nay, tăng khoảng gấp mười lần so với 6 năm trước.

Thay cho những chiếc xe máy ồn ào, cáu bẩn, nhiều người dân nơi đây giờ đã chuyển sang những chiếc xe máy Honda mới. Có những người giờ còn lái những chiếc oto Toyota SUV và sedan Mercedes trên những con đường mới trải nhựa.

Ông Nguyễn Văn Lành, 64 tuổi, cho biết: "Đời sống giờ sướng như tiên, nhờ có các nhà máy ấy". Gia đình ông trước đây thậm chí còn không đủ tiền mua thịt, giờ đã có các phòng trọ cho công nhân thuê. Một người họ hàng của ông đã mua được xe Mercedes-Benz nhờ mở dịch vụ cho vay dành cho công nhân nhà máy.

Sự phát triển bùng nổ ở Bắc Giang cho thấy sự chuyển dịch trong chuỗi cung ứng của thế giới đang tác động đến các khu vực nghèo – nơi từng bị bỏ lại phía sau trong quá trình phát triển - như thế nào. Khả năng thu hút các ngành sản xuất kỹ thuật cao của Việt Nam đang tăng nhanh, trong bối cảnh chi phí lao động Trung Quốc tăng, chiến tranh thương mại Mỹ-Trung và việc đứt gãy chuỗi cung ứng trong bối cảnh đại dịch – điều đã được các nhà lãnh đạo của Việt Nam ngăn chặn thành công.

Sự dịch chuyển

Trong vài thập kỷ sau chiến tranh, khi Việt Nam mới mở cửa cho các nhà đầu tư và thương mại quốc tế, Bắc Giang vẫn còn nghèo. Theo thống kê của chính phủ, thu nhập bình quân đầu người năm 2010 của tỉnh là 650 đô la Mỹ, chỉ bằng khoảng một nửa so với mức trung bình cả nước. Ở những vùng đồng trũng của tỉnh, người dân cũng trồng trọt nhưng năng suất rất thấp. Vì thế, nhiều người dân Bắc Giang đã vượt 1.700 km về phía Nam để tìm việc làm trong các nhà máy. Giờ đây, Bắc Giang đang trải qua sự phát triển mạnh mẽ khi thu nhập bình quân đầu người được dự báo sẽ đạt 3.000 đô la Mỹ/năm trong năm nay.

Các tập đoàn lớn đang "gõ cửa" các tỉnh phía Bắc và cam kết đầu tư hàng tỷ đô la Mỹ để mở rộng hoạt động sản xuất. Trong đó có Samsung. Họ đang sản xuất khoảng một nửa sản lượng điện thoại thông minh của mình tại Việt Nam.

Đối tác lắp ráp của Apple, Pegatron Corp. đang có kế hoạch đầu tư 1 tỷ đô la Mỹ vào Hải Phòng, truyền thông địa phương đưa tin. Trước đó, các nhà cung cấp khác cho Apple cũng đã hiện diện ở Việt Nam. Apple gần đây đã đăng tin tuyển dụng tại Việt Nam, trong danh sách tuyển dụng có cả kỹ sư cơ khí và các nhà quản lý vận hành chuỗi cung ứng, cũng như cán bộ đối ngoại.

Tuy nhiên, thành công của Việt Nam đã làm tăng thặng dư thương mại với Mỹ, thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Thặng dư thương mại Việt Nam–Hoa Kỳ đã đạt 34,8 tỷ USD vào tháng 7.

Hiện tại, các khoản đầu tư từ các nhà cung cấp thiết bị điện tử tiếp tục đổ vào Việt Nam, dù nhiều lĩnh vực khác vẫn còn gặp khó khăn trong bối cảnh đại dịch. Doanh thu du lịch của Việt Nam giảm tới một nửa. Các nhà máy may mặc, cũng như các nhà máy trong lĩnh vực khác đang sa thải hàng chục nghìn lao động do xuất khẩu bị đình trệ. Tăng trưởng kinh tế được dự báo sẽ chậm lại, chỉ khoảng 2% -3% vào năm 2020, giảm từ mức 7,02% năm ngoái, mặc dù chính phủ dự kiến ​​tăng trưởng sẽ phục hồi lên 6% -7% trong giai đoạn 2021-2025.

Gene Tyndall, chuyên gia về chuỗi cung ứng của eMATE Consulting có trụ sở tại Atlanta, cho biết các yếu tố như chi phí thấp, ổn định chính trị, chính sách thân thiện với nhà đầu tư, cải thiện cơ sở hạ tầng và những nỗ lực thúc đẩy các công ty khởi nghiệp công nghệ của Chính phủ đã khiến Việt Nam trở nên hấp dẫn.

Bò và nhà máy

Ở trung tâm Bắc Giang, nơi đôi lúc ta vẫn bắt gặp những đàn bò vẫn nhởn nhơ ngoài đường, con đường một làn xe xưa kia nay đã nhường chỗ cho quốc lộ sáu làn xe. Gần hai chục khu công nghiệp đang được dự kiến sẽ mọc lên, các xe cần cẩu, các máy đóng cọc rải rác đó đây. GRDP tỉnh tăng 10,9% trong 9 tháng đầu năm 2020 so với cùng kỳ. Tăng trưởng trên cả nước, trong khi đó, chỉ đạt 2,12%.

Ông Nguyễn Đại Lượng, Phó chủ tịch UBND huyện Việt Yên, nơi có 4 trong tổng số 5 khu công nghiệp đang hoạt động của tỉnh cho biết: "Chúng ta đang sống trong sự thay đổi của chuỗi cung ứng toàn cầu. Với việc các nhà sản xuất chuyển đến Bắc Giang, tốc độ tăng trưởng FDI đã tăng mạnh, kể từ năm 2016 tới nay các công ty nước ngoài đã rót 3,8 tỷ đô la Mỹ vào tỉnh, tăng gấp 4 lần so với 4 năm trước đó".

Chính quyền tỉnh đang dự kiến xây dựng một cảng sông để vận chuyển các thiết bị, đồng thời theo yêu cầu của Apple, cung cấp đất để làm nhà ở cho công nhân gần khu phức hợp rộng 16 ha của Luxshare, nhà sản xuất AirPods lớn nhất thế giới.

Tỉnh Bắc Giang gần như không có lao động thất nghiệp, người dân các tỉnh lân cận đổ xô đến làm, theo đuổi "cơn sốt" về sản xuất hàng điện tử tại các công ty như Luxshare, ông Lương cho biết. Công ty Trung Quốc này sẽ thuê 20.000 công nhân trong 4 tháng cuối năm, nâng tổng số lao động tại huyện Việt Yên lên 47.000 người. Công ty này đang sử dụng 12.000 lao động nhập cư tại tỉnh.

Mức lương cao hơn

Một công nhân làm việc tại dây chuyền lắp ráp điện tử có thể kiếm được mức lương sau thuế khoảng 5.500 đô la Mỹ một năm, tính cả tiền làm thêm giờ và tiền thưởng, cao hơn mức thu nhập bình quân hàng năm của Việt Nam - dưới 3.000 USD, ông Lương nói.

Chị Nguyễn Thị Hà, 22 tuổi, từng làm công việc trộn bê tông trên công trường cho một công ty xây dựng trước khi tham gia dây chuyền lắp ráp. Chị kiếm được 10 triệu đồng (431 đô la Mỹ) một tháng. "Tôi trước đây chỉ kiếm được khoảng một nửa số tiền đó, phải làm việc dưới trời nắng và đôi khi cả dưới mưa", chị Hà cho biết.

Công nhân nhà máy thường ăn tại các nhà hàng như Lão Chư Quán với những bom bia, đĩa thịt lợn và lẩu cá tươi. Chị Nguyễn Thị Lý, người chủ 26 tuổi, có gia đình sở hữu ô tô Mazda và 5 xe máy mới cho biết: "Họ tiêu xài thoải mái, mặc dù trước đây họ rất nghèo, trước khi các nhà máy đến", bà nói. "Cuộc sống của chúng tôi đã thay đổi, đến mức kinh ngạc".

Sự tăng trưởng đột biến cũng đi kèm với cái giá phải trả: Các dây chuyền lắp ráp điện tử phải chịu áp lực lớn. Anh Hoàng Phương Duy, 30 tuổi, đã tham gia một cuộc đình công lao động ngắn vào tháng 9 tại Luxshare do công ty thay đổi cách tính lương làm thêm giờ, dẫn đến tình trạng căng thẳng giữa công nhân và quản đốc không nói được tiếng Việt.

Anh Duy cho biết công ty đã nhanh chóng giải quyết tranh chấp để người lao động hài lòng. "Làm việc trên dây chuyền lắp ráp rất vất vả", anh nói thêm. "Chúng tôi luôn phải làm rất nhanh với sự tập trung cao độ và làm việc trong nhiều giờ liền".

Theo ông Scott Rozelle, chuyên gia Kinh tế phát triển của Đại học Stanford, thách thức của Việt Nam trong tương lai là đảm bảo giáo dục được cải thiện để có thể tránh được "bẫy thu nhập trung bình" khi các nhà máy rời đi khi chi phí sản xuất tăng và cần phải chuyển hướng sang nền kinh tế có kỹ năng cao.

Một nền giáo dục chất lượng cao cho thế hệ tương lai là ước mơ của người dân Bắc Giang, những người như ông Lành, chủ nhà trọ. Ông kể, hồi nhỏ, ông còn chèo những chiếc "thuyền thúng" đi gặt lúa trên những cánh đồng ngập lụt, nơi mà những nhà máy mọc lên sau này.

"Chúng tôi hầu như không có gì để ăn và quần áo không đủ để mặc" ông nói về thời thơ ấu của mình. Ngắm nhìn đứa cháu gái 3 tháng tuổi của mình, ông nói thêm: "Con bé sẽ có nhiều thức ăn để ăn và mặc quần áo đẹp nhất. Rồi chúng tôi sẽ cho cháu đi học đại học, để con bé có thể có nhiều cơ hội hơn chúng tôi ngày xưa".

Chuỗi cung ứng của ngành dệt may châu Á- Thái Bình Dương ảnh hưởng do dịch Covid-19

Theo H.S (Báo Dân Sinh)