Hộ kinh doanh thấp thỏm trước thời điểm xóa bỏ thuế khoán

Chỉ còn ít ngày nữa, phương thức nộp thuế khoán sẽ chính thức chấm dứt theo Nghị quyết 198/2025/QH15. Từ ngày 1-1-2026, toàn bộ hộ kinh doanh sẽ phải chuyển sang cơ chế tự kê khai, nộp thuế dựa trên doanh thu thực tế. Tuy nhiên, khi “giờ G” đang đến gần, không ít hộ kinh doanh truyền thống lẫn người bán hàng trên các sàn thương mại điện tử vẫn rơi vào trạng thái bối rối, lo lắng vì nhiều quy định liên quan đến hóa đơn và thuế chưa thực sự rõ ràng.

Sát thời điểm áp dụng, hộ kinh doanh vẫn rối quy định

Tại TP HCM, bà Lê Thị Thanh, một chủ hộ kinh doanh ở chợ Gò Vấp, cho biết dù đã tham gia nhiều buổi tập huấn do cơ quan thuế và các đơn vị liên quan tổ chức, song bà và nhiều tiểu thương khác vẫn cảm thấy “rất rối”. Theo bà Thanh, điều khiến người kinh doanh lo lắng nhất là chưa phân biệt rõ hộ nào chỉ cần kê khai doanh thu, hộ nào bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử kết nối trực tiếp với cơ quan thuế. Việc xác định doanh thu để biết có thuộc diện miễn thuế hay không, cũng như áp dụng mức thuế suất cụ thể, vẫn là những câu hỏi chưa có lời giải thỏa đáng.

Sự băn khoăn này cũng được nêu ra tại hội nghị đối thoại về chính sách thuế, hải quan do Bộ Tài chính và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 26-12. Chị Lê Thị Trang, một hộ kinh doanh tại Hà Nội, đặt vấn đề về ngưỡng doanh thu chịu thuế 500 triệu đồng/năm. Theo chị, trong năm vẫn phải kê khai và nộp thuế theo quý, nhưng nếu đến cuối năm tổng doanh thu thực tế dưới ngưỡng 500 triệu đồng thì có được hoàn thuế hay không, và thủ tục hoàn thuế sẽ thực hiện như thế nào.

Trả lời nội dung này, đại diện Cục Thuế cho biết Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo thông tư hướng dẫn hồ sơ, thủ tục quản lý thuế đối với hộ và cá nhân kinh doanh để trình cấp có thẩm quyền ban hành. Theo dự thảo, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sẽ tự xác định doanh thu năm từ 500 triệu đồng trở xuống và chỉ cần thông báo doanh thu thực tế phát sinh trong năm với cơ quan thuế một lần, chậm nhất là ngày 31-1 của năm dương lịch tiếp theo.

Người bán hàng online cũng chưa yên tâm

Không chỉ các hộ kinh doanh truyền thống, những người bán hàng trên sàn thương mại điện tử cũng bày tỏ nhiều lo ngại. Ông Bùi Xuân Tùng, một cá nhân kinh doanh tại Hà Nội, cho biết hiện nay các sàn đã có chức năng khấu trừ và nộp thuế thay. Tuy nhiên, với mức doanh thu từ 3 tỉ đồng/năm trở lên, ông băn khoăn liệu mình có bắt buộc phải xuất hóa đơn điện tử thông qua phần mềm của bên thứ ba hay không.

Ngoài ra, khi phương pháp tính thuế sắp chuyển từ dựa trên doanh thu sang dựa trên lợi nhuận, việc xác định chi phí hợp lý để khấu trừ được cho là rất khó khăn. Điều này khiến nhiều cá nhân kinh doanh lo ngại gánh nặng thuế sẽ tăng lên, trong khi năng lực quản lý sổ sách, chứng từ còn hạn chế.

Giải đáp thắc mắc về xuất hóa đơn, Cục Thuế dẫn chiếu quy định tại khoản 7 điều 4 Nghị định 123/2020/NĐ-CP, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 70/2025/NĐ-CP. Theo đó, người bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ được phép ủy nhiệm cho bên thứ ba lập hóa đơn điện tử. Hóa đơn phải thể hiện tên đơn vị bán là bên ủy nhiệm, việc ủy nhiệm phải được lập thành văn bản và thông báo cho cơ quan thuế khi đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử. Trường hợp hóa đơn không có mã của cơ quan thuế, bên ủy nhiệm vẫn phải chuyển dữ liệu hóa đơn đến cơ quan thuế thông qua tổ chức cung cấp dịch vụ.

Riêng về phương pháp tính thuế đối với cá nhân kinh doanh, cơ quan thuế cho biết Bộ Tài chính đang tiếp tục hoàn thiện các dự thảo nghị định và thông tư hướng dẫn nhằm làm rõ nguyên tắc tính thuế, quản lý doanh thu và nghĩa vụ kê khai.

Ba nhóm vướng mắc lớn được chỉ ra

Phát biểu tại hội nghị, bà Lê Thị Duyên Hải, Phó Tổng thư ký Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), cho biết người nộp thuế hiện đang đối mặt với ba nhóm vướng mắc lớn, tập trung vào hóa đơn điện tử, xử phạt vi phạm thuế và các quy định mới áp dụng cho hộ, cá nhân kinh doanh khi thuế khoán bị xóa bỏ.

Theo bà Hải, vướng mắc đầu tiên liên quan đến thời điểm lập hóa đơn điện tử. Nhiều ngành nghề có đặc thù giao dịch phức tạp, phát sinh thường xuyên với số lượng lớn, cần thời gian đối soát dữ liệu giữa người bán và khách hàng, đối tác. Việc yêu cầu lập hóa đơn ngay tại thời điểm cung cấp dịch vụ là khó khả thi trên thực tế, trong khi người kinh doanh vẫn đối mặt nguy cơ bị xử phạt, dù bản chất giao dịch không nhằm trốn hay gian lận thuế. Từ đó, VTCA kiến nghị mở rộng phạm vi cho phép lập hóa đơn dựa trên bảng kê vào cuối tháng hoặc khi kết thúc dịch vụ, với điều kiện người nộp thuế có hệ thống quản lý minh bạch, cho phép cơ quan thuế truy xuất dữ liệu và thực hiện hậu kiểm.

Nhóm vướng mắc thứ hai liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính về thuế. Dù Nghị định 310/2025 đã điều chỉnh theo hướng giảm mức phạt, song theo bà Hải, cách tiếp cận hiện nay vẫn chưa tương xứng giữa hành vi vi phạm và hậu quả gây ra cho ngân sách nhà nước, đặc biệt với hộ và cá nhân kinh doanh nhỏ. Những lỗi mang tính thủ tục, không làm thiếu số thuế phải nộp, nhưng vẫn có thể bị phạt ở mức cao, thậm chí vượt quá lợi nhuận, khiến người kinh doanh thêm áp lực.

Vướng mắc thứ ba xuất phát từ việc Luật Quản lý thuế và Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi sắp có hiệu lực, trong khi hệ thống văn bản hướng dẫn vẫn chưa đầy đủ. VTCA kiến nghị cơ quan quản lý sớm ban hành hướng dẫn chi tiết, đồng thời trong năm đầu chuyển đổi nên xem xét miễn xử phạt đối với các sai sót về thủ tục để hộ kinh doanh có thời gian thích ứng.

Tranh luận quanh ngưỡng xuất hóa đơn điện tử

Liên quan đến ngưỡng chịu thuế và nghĩa vụ xuất hóa đơn, ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý thuế TP HCM, cho biết Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi quy định từ ngày 1-7-2026 sẽ nâng ngưỡng miễn thuế TNCN đối với hộ kinh doanh lên 500 triệu đồng/năm. Trong khi đó, Luật Thuế giá trị gia tăng năm 2024 xác định hộ kinh doanh có doanh thu từ 500 triệu đồng trở xuống không phải nộp thuế GTGT từ ngày 1-1-2026.

Theo ông Tịnh, trong giai đoạn chuyển tiếp, nếu nghị định mới chưa được ban hành, việc nộp thuế của hộ kinh doanh sẽ tiếp tục căn cứ vào các luật thuế hiện hành. Trao đổi thêm, một lãnh đạo Thuế TP HCM cho biết Chính phủ sắp tới sẽ ban hành nghị định về kê khai, tính, khấu trừ và nộp thuế, cũng như việc sử dụng hóa đơn điện tử đối với hộ kinh doanh, nhằm chuẩn hóa và số hóa toàn bộ quy trình quản lý.

Trong thời gian chờ nghị định mới, việc xác định doanh thu và nghĩa vụ hóa đơn sẽ tạm thời thực hiện theo Đề án chuyển đổi mô hình quản lý thuế đối với hộ kinh doanh khi xóa bỏ thuế khoán. Theo đó, hộ có doanh thu dưới 1 tỉ đồng/năm không bắt buộc xuất hóa đơn điện tử nhưng phải tự kê khai doanh thu thực tế; hộ có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử có mã của cơ quan thuế hoặc hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu.

Tuy nhiên, VCCI cho rằng việc buộc hộ kinh doanh từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử là chưa thật sự hợp lý, do chưa đồng bộ với các mốc doanh thu khác trong quản lý thuế và vượt quá khả năng về vốn, công nghệ của nhiều hộ. Vì vậy, VCCI đề xuất nâng ngưỡng bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử lên trên 3 tỉ đồng/năm, đồng thời tăng cường giám sát bằng dữ liệu đa nguồn thay vì áp dụng đồng loạt.