Thế giới sắp có tỷ phú nghìn tỷ USD đầu tiên

Tỷ phú Mark Cuban – nhà đầu tư nổi tiếng kiêm cựu giám khảo chương trình Shark Tank Mỹ – mới đây đưa ra một tuyên bố táo bạo: người đầu tiên trên thế giới sở hữu khối tài sản trị giá 1.000 tỷ USD có thể không phải Elon Musk, Jeff Bezos hay bất kỳ ông trùm nào trong danh sách Fortune 500, mà chỉ đơn thuần là “một người ngồi trong căn hầm nhỏ, sử dụng AI một cách sáng tạo”. Tuyên bố được Cuban đưa ra trong podcast High Performance , sau đó nhanh chóng trở thành đề tài gây tranh luận trong giới công nghệ, tài chính lẫn truyền thông toàn cầu.

Theo Mark Cuban, trí tuệ nhân tạo đang ở giai đoạn giống như thời kỳ đầu của Internet hoặc điện thoại thông minh – khi tiềm năng đã nhìn thấy rõ, nhưng phần lớn thế giới vẫn chưa hình dung hết sự thay đổi mang tính cách mạng mà nó có thể tạo ra. “Chúng tôi vẫn đang ở giai đoạn tiền đề”, Cuban nói, “AI còn chưa thực sự vào cuộc chơi”.

Với quan điểm này, ông tin rằng sẽ có một cá nhân – không cần xuất phát từ công ty lớn hay có vốn đầu tư khổng lồ – có thể xây dựng một sản phẩm AI hữu ích đến mức toàn thế giới phải sử dụng, từ đó tạo ra khối tài sản chưa từng có tiền lệ.

Mark Cuban không nói suông. Ông là một trong những nhà đầu tư tích cực nhất vào các startup sử dụng AI trong y tế, thể thao, tài chính và truyền thông. Bản thân ông cũng đang sử dụng AI để hỗ trợ làm video, quản lý lịch làm việc và theo dõi sức khỏe cá nhân. Theo Cuban, AI sẽ mở ra cơ hội không giới hạn cho những người có ý tưởng táo bạo và khả năng biến công nghệ thành sản phẩm hữu ích cho hàng tỷ người trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, bên cạnh những viễn cảnh hào nhoáng mà Cuban vẽ ra, câu chuyện về AI cũng chứa đựng không ít rủi ro và mối lo ngại. Một trong số đó là việc AI có thể gây ra tình trạng mất việc làm trên diện rộng. Nhiều nhà lãnh đạo công nghệ, bao gồm cả CEO Amazon và các chuyên gia từ OpenAI, đã thừa nhận rằng tự động hóa bằng AI sẽ làm thay đổi căn bản cơ cấu lao động toàn cầu, đặc biệt trong các ngành như tài chính, pháp lý, giáo dục và cả sáng tạo nội dung. Nếu không có chiến lược quản lý phù hợp, trí tuệ nhân tạo rất có thể tạo ra bất bình đẳng lớn hơn giữa những người sở hữu công nghệ và những người bị công nghệ thay thế.

Trong tháng 5, theo báo cáo từ Challenger, Gray & Christmas, tại Mỹ có gần 4.000 người mất việc vì lý do AI, chiếm khoảng 5% tổng số sa thải. Theo khảo sát của PwC (Global AI Jobs Barometer), AI cũng đang khiến các nhà tuyển dụng thay đổi quan điểm khi 41% doanh nghiệp toàn cầu có ý định giảm nhân sự do AI trong vòng 5 năm tới, đặc biệt các vị trí lặp lại.

Ngoài ra, báo cáo World Economic Forum (WEF) và các dữ liệu gần đây cho thấy khoảng 92 triệu việc làm có thể bị thay thế vào năm 2030, trong khi 170 triệu công việc mới có thể xuất hiện. Những công việc như thư ký, thủ quỹ, kế toán nhập liệu, nhân viên hành chính bị coi là “có rủi ro cao” trước tác động của AI.

Mark Cuban thừa nhận rằng AI sẽ thay đổi mọi ngành nghề, nhưng ông cho rằng người lao động sẽ phải học cách thích nghi thay vì chống lại. Tuy nhiên, không phải ai cũng có cơ hội tiếp cận công nghệ, kiến thức và nguồn lực để tận dụng AI cho mục đích cá nhân hay kinh doanh. Điều này dẫn đến một thực tế đáng lo ngại: AI có thể tạo ra “siêu người giàu” mới, nhưng đồng thời đẩy hàng triệu người lao động vào tình trạng thất nghiệp hoặc bị tụt lại phía sau trong kỷ nguyên số.

Ngoài ra, chi phí để phát triển và vận hành các mô hình AI mạnh hiện nay cũng rất lớn. Các công ty như OpenAI, Google DeepMind hay Anthropic phải đầu tư hàng tỷ USD vào hạ tầng siêu máy tính và trung tâm dữ liệu để huấn luyện các mô hình như GPT hay Gemini. Điều đó khiến cho ý tưởng về “một người trong căn hầm” trở thành tỷ phú nghìn tỷ USD dù truyền cảm hứng, nhưng vẫn có phần viển vông nếu thiếu sự hỗ trợ về tài chính và kỹ thuật ở quy mô công nghiệp.

Thực tế là, những người đang hưởng lợi nhiều nhất từ AI hiện nay chính là các tập đoàn công nghệ lớn như Microsoft, Nvidia, Amazon và Google – những cái tên có sẵn hạ tầng, vốn đầu tư và quyền truy cập dữ liệu khổng lồ. Cổ phiếu Nvidia đã tăng chóng mặt nhờ là nhà sản xuất GPU chủ lực cho AI; trong khi Microsoft đầu tư hơn 13 tỷ USD vào OpenAI và đang tích hợp trí tuệ nhân tạo vào mọi sản phẩm từ Office đến Azure.

Theo các chuyên gia, phát ngôn của Mark Cuban không phải là dự báo tài chính đơn thuần, mà là một lời kêu gọi: rằng thế giới không nên để AI bị độc quyền trong tay một vài tập đoàn. Thay vào đó, AI cần được khai phá bởi những người sáng tạo, táo bạo, dám nghĩ khác, có thể nhìn thấy cơ hội nơi người khác chỉ thấy rủi ro. Người đó có thể đang học lập trình tại một quốc gia đang phát triển, đang khởi nghiệp ở một gara ô tô nhỏ, hay sáng tạo một công cụ AI mới giúp giải bài tập cho trẻ em nông thôn…

Trong thời đại AI đang bùng nổ, câu hỏi không còn là “Ai sẽ trở thành người giàu nhất thế giới?”, mà là: “Liệu công nghệ sẽ được sử dụng như một công cụ tạo giá trị chung, hay chỉ là cỗ máy tích lũy tài sản cho số ít?”. Dự đoán của Mark Cuban là lời cảnh báo cho tất cả, rằng nếu không cẩn trọng, AI có thể tạo ra không chỉ một “người nghìn tỷ USD”, mà còn một xã hội chia rẽ sâu sắc giữa người điều khiển công nghệ và người bị công nghệ điều khiển.