Theo văn hóa tâm linh phương Đông, việc lau dọn bàn thờ cuối năm vô cùng quan trọng. Bởi đây là thời điểm đánh dấu kết thúc năm cũ, chuẩn bị chào đón năm mới.

1. Thời gian lau dọn bàn thờ cuối năm

Lau dọn bàn thờ cuối năm khi nào? Theo dân gian, việc dọn bát hương thường tiến hành vào sáng 23 tháng Chạp hàng năm. Trước khi tiến hành, gia chủ sẽ thắp hương xin phép. Tất cả chân hương cả một năm nên được rút bớt, sau đó hóa cùng với tiền vàng.

Tuy nhiên, ngày nay ai cũng bận rộn, không thể nghỉ việc để ở nhà dọn dẹp, do đó thời gian linh động hơn, gia chủ có thể tiến hành lau dọn bàn thờ tổ tiên vào một ngày khác phù hợp hơn, miễn sao đảm bảo tấm lòng thành là được. Cụ thể với năm Quý Mão như sau:

Ngày, giờ tốt lau dọn bàn thờ cuối năm Quý Mão 2023


2 ngày "đại lộc"

Theo Lịch Ngày Tốt, tháng Chạp năm Quý Mão có 2 ngày "đại lộc", rất tốt cho việc tâm linh như lau dọn bàn thờ, tỉa chân nhang. Cụ thể gồm:

Ngày 26 tháng Chạp (tức ngày 5/2/2024 dương lịch)

Đây là ngày Hoàng đạo rất tốt cho việc lau dọn bàn thờ, tỉa chân nhang, bao sái bát hương... để được Thần Phật ban phước, dễ gặp dữ hóa lành, gia đình thêm thịnh vượng.

Khung giờ tốt gồm: 7h-9h, 11h-13h và 13h-15h.

Ngày 28 tháng Chạp (tức ngày 7/2/2024 dương lịch)

Đây là ngày tốt để tiến hành tẩy uế, lau dọn bàn thờ để mưu sự lớn dễ thành, thời gian tới gặp nhiều niềm vui, thuận lợi và thịnh vượng về tài lộc.

Khung giờ tốt gồm: 5h-7h, 9h-11h và 15h-17h.

3 ngày "phù hợp"

Ngoài 2 ngày được coi là rất tốt cho việc lau dọn bàn thờ nói chung (bàn thờ Thần Tài, bàn thờ gia tiên, bàn thờ Phật...), còn 3 ngày dưới đây cũng khá phù hợp để tiến hành nếu gia chủ không kịp sắp xếp thời gian nói trên. 3 ngày này gồm:

Ngày 24 tháng Chạp (tức ngày 3/2/2024 dương lịch): Khung giờ tốt gồm: 5h-7h, 11h-13h, 13h-15h, 17h - Trước 18h.

Ngày 29 tháng Chạp (tức ngày 8/2/2024 dương lịch): Khung giờ tốt gồm: 7h-9h, 9h-11h, 13h-15h.

Ngày 30 tháng Chạp (tức ngày 9/2/2024 dương lich): Khung giờ tốt gồm: 5h-7h, 11h-13h, 13h-15h, 17h - Trước 18h.

2. Cách thức và trình tự sái tịnh bàn thờ cuối năm đúng chuẩn

2.1 Chọn người tiến hành lau dọn

Ai cũng có thể bao sái ban thờ. Nhưng nếu trong nhà chọn được người chỉn chu, có tâm trong công việc thờ cúng thì rất tốt, bởi ban thờ tổ tiên là nơi linh thiêng, việc bao sái ban thờ, tỉa chân hương cần làm tỉ mỉ, sạch sẽ và thành kính. Trước khi bao sái, người được chọn nên tắm rửa sạch sẽ rồi hãy bắt đầu công việc.

2.2 Cần thỉnh lời xin phép trước khi lau dọn

Trước khi sái tịnh bàn thờ, người xưa thường phải tắm rửa sạch sẽ, chuẩn bị đĩa hoa quả đặt lên, sau đó thắp một nén hương thông báo cho tổ tiên và thần linh biết ngày hôm nay sẽ thu dọn bàn thờ, mời tổ tiên và thần linh tạm lánh sang một bên để con cháu thực hiện công việc. Đợi hương tàn hãy bắt đầu công việc.

Bài khấn xin phép bao sái lau dọn: Văn khấn trước khi lau dọn bàn thờ

Con nam mô A Di Đà Phật (3 lần)

Tín chủ tên là:

Cư ngụ tại địa chỉ:

Hôm nay ngày... tháng... năm... xét thấy bản thân mình chưa chu toàn nên để hương án bị bụi, xin thành tâm sám hối.

Tín chủ xin kính cáo với các chư vị (tùy theo bàn thờ đó thờ thần linh, hộ pháp, hay gia tiên…), chọn được ngày lành tháng tốt hôm nay xin cho phép tín chủ được sái tịnh để cho bàn thờ được trang nghiêm thanh tịnh, kính mong các chư vị chứng minh và gia hộ.

Mong các vị độ cho con lau dọn được khang trang mỹ hảo, cho hương án được an chính vị, cho âm phần được an yên, cho gia cư được lạc thổ.

Chúng con người trần mắt thịt, tội lỗi đầy thân, chỉ biết kính cẩn tâm thành nếu có gì si mê lầm lỡ kính xin được tha thứ bỏ quá đại xá cho.

(Xong vái 3 vái).

Đợi hương tàn thì bắt đầu dọn dẹp bàn thờ.

2.3. Trình tự lau dọn bàn thờ (theo chiều, hướng nhất định)

Nên lau dọn từ trên cao rồi mới xuống đến thấp, lau các bức tượng nên dùng khăn mềm để tránh tượng bị xước hoặc bay màu sơn. Đối với các bức tượng bằng đồng không nên lau rửa bằng rượu, cồn, hoặc hóa chất để tránh cho đồng khỏi bị ô xy hóa, han rỉ thành màu xanh hoặc nhanh bị xỉn.

Khi làm sạch bụi rồi thì bước tiếp theo là thay nước ở các bình hoa và thay nước cúng. Hoa đã héo hoặc đã tàn cần thay ngay.

Sau khi lau dọn xong, thắp 3 nén hương và mời tổ tiên, thần linh về quy tụ.

Riêng về chọn loại nước để lau dọn trên ban thờ sao cho không rửa trôi tài lộc của gia đình, xem chi tiết tại: Nước bao sái bàn thờ!

3. Làm gì sau khi lau dọn xong bàn thờ?

Sau khi lau dọn xong bàn thờ cuối năm xong xuôi sẽ đến công đoạn đặt lại đồ thờ lên ban thờ.

Để cẩn thận, người ta thường làm lễ. Cách thức như sau, dùng 7 tờ tiền vàng đốt và làm dấu hơ ở 4 hướng trên dưới trái phải ý là dùng lửa để khai quang, làm sạch, tiền vàng chưa cháy hết thì bỏ vào lò than hoa.

Sau đó, đốt thêm 7 tờ tiền vàng nữa để làm sạch tại các vị trí đặt bài vị, bát hương thần Phật tổ tiên, sau đó mới đặt các đồ vào đúng chỗ.

Cuối cùng là cắm 12 que hương theo thứ tự hướng thời gian: Que thứ nhất cắm ở vị trí 1h, khi cắm thì đọc "niên niên thị hảo niên", tức mỗi năm đều là năm tốt.

Que thứ hai cắm ở vị trí 2h, khi cắm đọc "nguyệt nguyệt thị hảo nguyệt", tức mỗi tháng đều là tháng tốt. Que thứ ba cắm ở vị trí 3h, khi cắm đọc "nhật nhật thị hảo nhật", tức mỗi ngày đều là ngày tốt. Que thứ tư cắm ở vị trí 4h, khi cắm đọc "thời thời vị hảo thời", tức mỗi giờ đều là giờ tốt.

Cứ như vậy cho đến khi cắm hết 12 que hương.

Cuối cùng, đặt lại đồ thờ cúng đúng vị trí, thay nước, thay chum gạo muối (nếu có), khấn xin thỉnh các Ngài về, báo cáo con đã xong việc.

Sau khi đặt lại đồ thờ thì thắp 3 nén hương lên bát hương và vái lạy lần nữa.

4. Nguyên tắc cần nhớ khi lau dọn bàn thờ cuối năm

4.1 Không làm đổ vỡ vật dụng trên bàn thờ

Những đồ thờ cúng được đặt trên bàn thờ luôn được coi là rất linh thiêng. Đồ thờ cúng thể hiện sự trang nghiêm, thành kính của con cháu đối với gia tiên, chính vì thế, khi lau dọn bàn thờ cần đặc biệt cẩn thận để không làm đổ vỡ những vật dụng trên bàn thờ.

Theo quan niệm dân gian, nếu không cẩn thận Ɩàm đổ vỡ thì gia chủ sẽ gặp chuyện không may. Sự đổ vỡ bình thường đã không được coi là tốt lành nên đồ thờ cúng bị đổ vỡ thì càng gây ra nỗi bất an, lo sợ những điều xui rủi có thể ập đến trong năm mới.

4.2 Tránh xê dịch bát hương

Người Việt coi bát hương là hình thức hội tụ tâm thức, là sợi dây vô hình liên kết cõi trần với cõi âm. Vì thế, nếu di chuyển bát hương bừa bãi thì có thể làm đứt sợi dây liên kết ấy, khiến lòng thành không được chứng giám và gây ra xui xẻo, tai ương cho gia chủ.

Theo quan niệm dân gian, bát hương bị di chuyển tức là bị “động”. Nếu bát hương bị di chuyển sang hướng xấu, con cháu có thể gặp phải những điều không may mắn, chuyện học hành, công việc không thuận lợi.

Bát hương có vai trò đặc biệt như thế nên trong quá trình lau dọn cần tránh xê dịch bát hương hoặc nhấc bát hương lên. Tốt nhất nên dùng một tay giữ cố định bát hương, tay còn lại dùng khăn lau đi những bụi bẩn bám trên thành bát hương.

Trường hợp có sự cố bất khả kháng phải xê dịch các bức tượng, đồ thờ hoặc bát hương… thì khi lau dọn xong phải sám hối và hoàn nguyên đúng vị trí như ban đầu.

4.3 Tránh tỉa hết chân hương, dốc hết tro trong bát hương ra ngoài

Tỉa chân hương còn gọi là tỉa chân nhang là việc rút bỏ những chân hương đã cũ trong suốt một năm thờ cúng. Các gia đình thường tỉa chân nhang sau khi đã tiễn ông Công ông Táo về trời. Đây cũng là việc cần được làm một cách thận trọng, tỉ mỉ, thành kính.

Theo các chuyên gia phong thủy, rút hết chân hương rồi cầm bát hương đổ hết tro ra ngoài là cách làm sai, bởi vừa làm xê dịch bát hương, vừa gây “tán tài” khi tro đổ ra ào ạt.

Cách tỉa chân hương đúng là một tay giữ bát hương, một tay rút các chân hương thật nhẹ nhàng để không làm tung tóe tro. Tỉa đến khi còn lại một số lẻ, thường là 3, 5, 7, 9 chân nhang là được. Còn cách lấy tro hương đúng là dùng thìa xúc tro cũ ra, lau sạch bát hương rồi dùng tro mới đổ vào, mang ý nghĩa "tiền vào như nước".

Lưu ý, với những bát hương của người đã mất nhưng chưa qua 3 năm, nếu là đàn ông thì để lại 7, còn đàn bà để lại 9 chân hương. Bát hương quan thần linh tỉa hết, chỉ giữ lại các số lẻ từ 3, 5, 7, 9 chân nhang.

4.4 Nên dùng khăn, vải mới, chổi chuyên dụng khi lau dọn bàn thờ

Bàn thờ là nơi tôn kính, thiêng liêng nên những vật dụng dùng để lau dọn như khăn, vải, chổi nên là đồ mới hoặc là đồ cũ nhưng chỉ để dùng riêng cho việc lau dọn bàn thờ.

Không sử dụng khăn, vải, chổi đã qua sử dụng hoặc dùng cho các việc dọn dẹp hằng ngày vì chúng mang nhiều uế tạp, không đảm bảo sự tôn nghiêm cho nơi thờ cúng.

4.5 Nên dùng nước sạch, nước thảo dược để lau dọn

Các gia đình nên dùng nước sạch đã đun sôi để nguội để lau dọn bàn thờ. Nếu gia chủ cẩn thận hơn, có thể dùng rượu trắng cho thêm một chút gừng củ giã nhuyễn hoặc nước đun từ 5 loại thảo dược (quế, hồi, gỗ vang, đinh hương, bạch đàn) để làm sạch đồ thờ cúng.

Khi lau rửa bài vị của tổ tiên thì phải dùng nước ấm, không được dùng nước lạnh.

Tuyệt đối không lau bài vị của tổ tiên trước bài vị của Thần Phật. Người xưa quan niệm như vậy Ɩà bất kính, mạo phạm với thần phật. Thần Phật có ngôi vị cao hơn nên dễ khiến tổ tiên bị chèn ép.

4.6 Vật dụng cần thiết

Khi tiến hành lau dọn cần chuẩn bị chổi, khăn lau bàn thờ chuyên dùng hoặc dùng khăn, chổi mới. Nên chuẩn bị một chiếc bàn bên trên trải vải hoặc giấy đỏ để đặt bài vị, nếu bàn thờ có đặt chung bài vị gia tiên với các thần thì phải để ra hai chỗ khác nhau, không được lẫn lộn.

Hạ bát hương, bài vị và các đồ thờ cúng xuống nơi sạch sẽ đã chuẩn bị trước (chú ý đặt bát hương, bài vị thần phật và gia tiên riêng để không bị lẫn) rồi mới quét bụi bặm, lau rửa ban thờ, đồ thờ cúng.

NT (SHTT)