Vì sao gà cúng giao thừa lại ngậm hoa hồng đỏ?

Trong mâm cỗ cúng Giao thừa ngày Tết Nguyên đán không thể thiếu lễ vật là con gà trống luộc miệng ngậm bông hoa hồng đỏ. Vậy nguồn gốc của phong tục này là từ đâu?

Truyền thuyết dẫn đến phong tục gà ngậm hoa hồng

2.1 Truyền thuyết liên quan tới Mặt Trời

Theo truyền thuyết, Ngọc Hoàng tạo ra mặt Đất và muôn loài nhưng cảm thấy nơi đây lạnh lẽo và ẩm thấp nên mới sai 10 mặt Trời xuất hiện để soi sáng và sưởi ấm cho mặt Đất nhưng do có quá nhiều mặt Trời nên đất lại trở nên khô, nứt nẻ.

Lúc này xuất hiện một dũng sĩ bắn hạ 9 mặt Trời bằng cung tên của mình, từ đó mặt Trời duy nhất còn sót lại vì sợ hãi nên trốn lên cao, không lộ diện.

Cuối cùng, mặt Đất lại trở về với sự lạnh lẽo, tăm tối khi xưa. Con người và muôn loài đã hợp sức lại để cùng gọi mặt Trời ló dạng nhưng không thành công.

Cho đến khi một con gà trống khỏe mạnh cất tiếng gáy, mặt Trời vì tò mò với tiếng gáy của nó nên xuất hiện làm sáng bừng không gian, sưởi ấm cho cả mặt Đất.

Khi đến đêm giao thừa (trừ tịch) - đêm trời đất tối tăm nhất, cũng là lúc mặt trời ẩn mình sâu nhất, mọi người lại kháo nhau cúng gà trống để đánh thức mặt Trời xuất hiện chiếu sáng cho muôn loài.

Tiếp đến, hình tượng bông hoa hồng đỏ cũng chính là biểu tượng cho hình ảnh con gà trống rướn cổ, cất cao tiếng gáy gọi mặt trời trong ngày đầu tiên của năm mới.

2.2 Truyền thuyết liên quan tới người đàn ông làm thịt gà

Bên cạnh đó, còn có một ý nghĩa khác được người dân truyền miệng lại. Ngày xưa có một người đàn ông nọ khi đang chuẩn bị cắt tiết gà để chuẩn bị cho mâm cúng giao thừa thì người vợ chuyển dạ sinh con.

Vì bận với việc chăm sóc cho vợ sinh con nên ông đã bỏ dở việc đang làm. Sau đó khi ông nhớ ra, xuống bếp để làm tiếp thì con gà đã chạy đi đâu mất, tìm mãi mới thấy con gà đã nằm chết trong bụi hoa hồng.

Người đàn ông đang lo lắng thì những người hàng xóm xung quanh an ủi rằng đó có lẽ là điềm lành nên đã đem gà vào làm thịt, sau khi luộc gà chín và dâng lên bàn thờ thì anh ta cũng đã ngắt một bông hoa hồng rồi gắn vào mỏ con gà.

Kể từ đó mọi người trong xóm cũng làm theo như là một cách để thể hiện rằng điềm lành sắp tới với họ.

Gà ngậm hoa hồng có ý nghĩa gì?

Một số ý nghĩa tốt đẹp liên quan tới hình ảnh gà trống miệng ngậm hoa hồng đỏ trên mâm cúng đó là.

1.1 Biểu tượng cho may mắn

Với mong muốn cầu sự may mắn, khỏe mạnh cho gia đình trong cả năm, chúng ta đã nghĩ rất nhiều cách để bày tỏ lòng thành của mình. Vì thế ngay cả việc mâm cúng ngày Tết có một con gà ngậm hoa hồng cũng là vì ý nghĩa này. Điều đặc biệt thì đây phải là gà trống, hướng vào bát hương.

Theo đó miệng gà phải ngậm bông hoa hồng như để biểu thị cho sự may mắn vì hoa hồng tượng trưng cho vận may, còn màu đỏ tượng trưng cho vận đỏ.

Vì vậy, theo văn hóa của người Việt, việc cúng gà trống ngậm hoa hồng đúng trong đêm giao thừa - khoảnh khắc thiêng liêng của đất trời mang ý nghĩa tiễn biệt những điều xui xẻo của năm cũ và cầu mong một năm mới an khang, thịnh vượng.

1.2 Con gà trống là loài có 5 đức lớn

Chọn gà trống để cúng còn là vì trong 12 con giáp, gà trống biểu tượng cho sự cương trực, mạnh mẽ; trong văn học gà trống được cho là loài có 5 đức lớn. Thời Nguyễn, Tả quân Lê Văn Duyệt từng nói với vua Gia Long về 5 cái đức của gà như sau:

Văn: thân có màu lông đẹp, đầu có mào như đội mũ cánh chuồn của ông tiến sĩ, biểu tượng cho văn.

Võ: chân cứng, có cựa nhọn để làm vũ khí, biểu tượng cho võ.

Dũng: gà thấy đối thủ là xông vào, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ đàn, biểu tượng cho dũng khí.

Nhân: gà trống đầu đàn luôn gọi bầy đến rồi mới ăn cùng, không bao giờ ăn một mình, biểu tượng cho nhân.

Tín: đúng giờ, đúng canh liền cất tiếng gáy, luôn gáy đúng giờ bất kể thời tiết, hay mùa nào.

Hình ảnh đẹp đẽ của gà trống được người dân đúc kết qua đoạn thơ:

"Trên đầu đội sắc vua ban

Dưới thời yếm thắm, dây vàng xum xuê

Thần linh đã gọi thì về

Ngồi trên mâm ngọc gươm kề sau lưng".

1.3 Gà trống gọi mặt Trời báo hiệu năm mới

Từ đặc điểm gà trống gáy khi mặt Trời lên nên nhiều người có niềm tin rằng con gà trống được cho là có tác động vào thời gian của con người và được thi vị hóa.

Hơn nữa, tiếng gáy báo sáng đánh thức mọi người thể hiện trí tuệ, niềm tin. Chính bởi vậy, người ta chỉ dùng gà trống để cúng chứ không dùng gà mái hay gà trống thiến.

Bông hoa hồng đỏ gắn ở mỏ gà không chỉ để trang trí thì bông hoa hồng đỏ trên mỏ gà trống chính là biểu tượng của hình ảnh gà trống cất tiếng gáy gọi mặt Trời của ngày đầu tiên báo hiệu năm mới đã đến.

NT (SHTT)