Nissan bên bờ vực: Vì sao nên nỗi?

Kể từ sau sự sụp đổ của cựu Chủ tịch Carlos Ghosn năm 2018, hãng xe Nhật Bản Nissan đã phải vật lộn với danh mục sản phẩm lỗi thời, dòng tiền yếu kém và hỗn loạn trong quản lý.

Từng đặt nhiều hy vọng vào đầu năm 2025 về việc hợp lực với Honda, triển vọng của Nissan đã tan vỡ, khiến tương lai của hãng xe Nhật Bản trở nên bấp bênh.

Tình hình càng tồi tệ hơn khi ông Donald Trump áp thuế với các phương tiện nhập khẩu, vốn chiếm gần một nửa doanh số Nissan tại Mỹ.

Vào ngày 13/5, Nissan công bố kết quả tài chính tồi tệ nhất trong 25 năm qua và thông báo kế hoạch tái cơ cấu bao gồm đóng cửa các nhà máy và cắt giảm 20.000 việc làm nhằm ngăn chặn thua lỗ ngày càng tăng.

Tình hình tài chính của Nissan tồi tệ đến mức nào?

Nissan, thành lập năm 1933, đang gặp khó khăn. Trong năm tài chính 2024, doanh số bán lẻ toàn cầu đã giảm 2,8%, dòng tiền tự do chuyển sang âm và biên lợi nhuận hoạt động thu hẹp từ 4,5% xuống dưới 1% so với một năm trước đó.

Gần đây nhất, Nissan báo cáo khoản lỗ ròng 670,9 tỷ yên (4,5 tỷ USD) trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3. Đây là khoản lỗ hàng năm lớn nhất kể từ khi hãng xe Pháp Renault cứu Nissan khỏi bờ vực phá sản cách đây 1/4 thế kỷ.

Hãng từ chối đưa ra dự báo cho năm tài chính hiện tại. Bên cạnh đó, đặt mục tiêu đóng cửa 7 cơ sở sản xuất vào năm tài chính 2027, công suất sản xuất hàng năm dự kiến giảm xuống 2,5 triệu chiếc từ 3,5 triệu chiếc vào năm 2024.

Công ty cũng xác nhận sẽ cắt giảm 20.000 việc làm, bao gồm 9.000 vị trí đã được công bố vào tháng 11 năm ngoái.

Doanh số tại Mỹ – thị trường lớn nhất của Nissan – dự kiến giảm trong năm nay, ngay cả trước khi tính đến yếu tố thuế quan. Trong bài thuyết trình gần đây nhất trước nhà đầu tư, công ty thừa nhận: "Chi phí cố định vẫn cao hơn mức doanh thu hiện tại có thể hỗ trợ”.

Để giải quyết vấn đề, Nissan đang lên kế hoạch cắt giảm 500 tỷ yên chi phí trong ba năm tới thông qua tối đa hóa hiệu quả trong chuỗi cung ứng, giảm quy mô nhân sự, giảm số lượng nhà máy trên toàn cầu từ 17 xuống 10, nâng công suất nhà máy từ 70% lên gần 100%.

Vì sao nên nỗi?

Nissan từng tiên phong với Leaf, mẫu xe gia đình nhỏ gọn và là xe điện (EV) sản xuất hàng loạt đầu tiên trên thế giới. Tuy nhiên, danh mục sản phẩm của công ty ngày càng lỗi thời, dẫn đến tồn kho quá lớn, buộc phải giảm giá.

Trong lúc này, các đối thủ như Teslavà BYD bắt đầu cung cấp xe điện với khả năng tăng tốc và phạm vi di chuyển tốt hơn. Thị trường Mỹ chuyển hướng sang các loại xe hybrid (kết hợp động cơ điện và động cơ đốt trong). Nissan không tận dụng được thành công ban đầu của Leaf.

Tính đến đầu năm 2025, Nissan vẫn thiếu các mẫu xe điện và hybrid thế hệ mới nhất để cạnh tranh hiệu quả tại Trung Quốc và Mỹ.

Thời gian ra mắt và cập nhật các mẫu xe kéo dài đồng nghĩa khách hàng thường phải chờ đợi lâu mà không có lựa chọn mới mẻ. Điều này khiến các đại lý phải giảm giá để thu hút khách hàng.

Doanh số bán hàng của Rogue, mẫu SUV crossover cỡ nhỏ phổ biến nhất của Nissan tại Mỹ, đã giảm gần 10% vào năm 2024, buộc hãng phải cắt giảm sản xuất.

Ngoài ra, quyết định chuyển sản xuất các mẫu SUV lớn nhất và có lợi nhuận cao nhất từ Mỹ về Nhật Bản trong khoảng 10 năm qua đã khiến lợi nhuận của Nissan bị ảnh hưởng do thuế nhập khẩu.

Nissan gặp rắc rối từ khi nào?

Những mầm mống rắc rối có thể đã được gieo rắc sau cuộc khủng hoảng gần nhất của Nissan cách đây 1/4 thế kỷ, khi hãng xe Pháp Renault can thiệp để nắm giữ cổ phần kiểm soát và cử "kẻ hủy diệt chi phí" Ghosn đến để thực hiện một cuộc tái cơ cấu. Với tư cách Giám đốc vận hành, ông cắt giảm chi phí mua hàng, đóng cửa nhà máy và loại bỏ 21.000 việc làm.

Ghosn, người sau này trở thành CEO và Chủ tịch, đẩy nhanh việc ra mắt các mẫu xe mới để tăng thị phần toàn cầu của Nissan. Do chi tiêu bị kiểm soát chặt, xe Nissan kém đổi mới so với đối thủ.

Để đạt được mục tiêu doanh số của Ghosn, công ty chuyển sang áp dụng các ưu đãi giá lớn cho khách hàng, đặc biệt ở Mỹ và phải trả giá bằng lợi nhuận.

Nissan cũng không tận dụng được lợi ích tiềm năng từ liên minh với Renault trong phát triển sản phẩm. Quan hệ đối tác sụp đổ vào năm 2018, khi Ghosn bị giam giữ tại Nhật Bản vì nghi ngờ phạm tội tài chính.

Những thiếu sót trong danh mục sản phẩm của Nissan đã vẫn là một vấn đề đối với công ty kể từ đó.

Hạn chế của xe điện của Nissan?

Phạm vi di chuyển của Leaf tương đối hạn chế so với các mẫu xe mới hơn. Xe này sử dụng một đầu nối sạc có tên CHAdeMO được phát triển chung với các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản khác.

Tuy nhiên, các hệ thống sạc của BYD và Tesla mới là tiêu chuẩn tại các thị trường lớn.

Tại Trung Quốc, Nissan cũng gặp khó khăn trong việc bắt kịp khi các nhà sản xuất xe điện địa phương khi họ trang bị cho xe của họ nhiều tính năng công nghệ cao thu hút người tiêu dùng.

Mẫu xe Ariya thế hệ tiếp theo được sản xuất tại Nhật Bản mãi đến cuối năm 2023 mới ra mắt tại Mỹ, đúng vào thời điểm nhu cầu xe điện của người mua Mỹ bắt đầu giảm.

Kế hoạch sản xuất hai mẫu xe điện chạy pin hoàn toàn mới tại Mỹ dự kiến diễn ra vào năm nay, nhưng đã bị lùi lại ít nhất đến năm 2027.

Vấn đề trong văn hóa lãnh đạo?

Một loạt các thay đổi lãnh đạo khiến ban quản trị Nissan khó thống nhất về các giải pháp và kiên trì thực hiện chúng.

Hiroto Saikawa, người kế nhiệm Ghosn, đã từ chức CEO vào năm 2019 vì một vụ bê bối liên quan đến cáo buộc nhận thù lao quá mức, và các lãnh đạo khác cũng rời đi trong bối cảnh hỗn loạn.

Người thay thế ông, Makoto Uchida, cuối cùng đã từ chức sau nhiều năm biến động sau khi đàm phán với Honda sụp đổ. Ivan Espinosa được bổ nhiệm làm CEO vào ngày 11/3.

Chuyện gì đã xảy ra với Honda và Nissan?

Vào tháng 12/2024, Honda đã "ném phao cứu sinh" cho đối thủ đồng hương bằng cách đồng ý xem xét một thỏa thuận tạo ra một trong những nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới – và một đối thủ đáng gờm hơn cho các thương hiệu xe điện Trung Quốc.

Một sự kết hợp giữa hai đối thủ Nhật Bản với lịch sử và văn hóa riêng biệt luôn là một nỗ lực khó khăn. Honda nhấn mạnh rằng Nissan phải tự ổn định tình hình trước khi bất kỳ thỏa thuận nào có thể diễn ra.

Vào ngày 13/2, các cuộc đàm phán đã chính thức chấm dứt sau những bất đồng về cách kết hợp hai doanh nghiệp.

Tuy nhiên, sự việc đã mở ra cánh cửa cho một số đối tác tiềm năng khác. Một trong số đó là Foxconn – nhà thầu sản xuất iPhone của Apple. Công ty đang tìm cách tận dụng kinh nghiệm sản xuất điện tử để trở thành nhà sản xuất xe điện theo hợp đồng.

Hon Hai thể hiện sự quan tâm đến Nissan ngay cả trước khi Honda chính thức đàm phán. Hiện tại, Hon Hai cho biết họ sẵn sàng mua cổ phần của Renault trong Nissan.

Công ty này đã tiếp cận cả hai hãng xe Nhật Bản về tiềm năng hợp tác, theo Chủ tịch Young Liu. Tuy nhiên, vào tháng 2, Bloomberg đưa tin Nissan muốn ưu tiên đối tác tại Mỹ trong ngành công nghệ.

Vào tháng 5, CEO của Nissan nhắc lại rằng hãng đang tìm cách xây dựng các liên minh mới, đồng thời củng cố các mối quan hệ hiện có.

Theo Du Lam (VietNamNet)