Vụ án gà lôi trắng: Những tình tiết giảm nhẹ cho chủ nuôi

Liên quan đến việc ông Thái Khắc Thành (SN 1980, trú xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An) vừa bị kết án 6 năm tù do nuôi 3 con gà lôi trắng và nhân giống 10 gà lôi con rồi đưa đi bán lấy tiền, xem xét dưới góc độ pháp lý, luật sư Dương Lê Ước An (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng cần có bản án nhân văn hơn.

Theo quan điểm góc nhìn pháp lý của luật sư Dương Lê Ước An, Tòa án nhân dân khu vực 5 – Hưng Yên xét xử sơ thẩm, căn cứ vào các quy định pháp luật hiện hành, chưa áp dụng Thông tư số 27/2025/TT-BNNMT ngày 24/6/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi Công ước CITES, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025.

Tại phụ lục danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Thông tư này, gà lôi trắng (tên khoa học: Lophura nycthemera, thuộc lớp chim – Aves, bộ gà – Galliformes, họ trĩ – Phasianidae) được xếp vào nhóm IIB, không còn thuộc nhóm IB như quy định tại Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ tại thời điểm khởi tố, điều tra và truy tố.

Tuy nhiên, bản án sơ thẩm ban hành tại thời điểm tháng 8/2025 vẫn xác định 13 cá thể gà thu giữ của bị cáo Thái Khắc Thành thuộc nhóm IB theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP và tuyên bố bị cáo phạm tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm” theo điểm b khoản 2 Điều 244 BLHS là không phù hợp với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.

Chiếu theo quy định trên thì hành vi mua, nhân giống và bán gà lôi trắng của anh Thành xảy ra trước 01/7/2025 nên việc CQĐT và VKS khởi tố là đúng luật ở thời điểm đó.

Tuy nhiên, khi vụ án được xét xử ngày 8/8/2025 (tức là sau 1/7/2025), cần áp dụng Điều 25 và Điều 29 BLHS 2025. Điều 29 BLHS quy định miễn TNHS nếu: “Khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa”.

Đáng chú ý, luật sư cho rằng, theo cáo trạng của VKSND huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình (cũ), hành vi của bị cáo Thái Khắc Thành có nhiều tình tiết giảm nhẹ đáng kể. Cụ thể:

Trong suốt quá trình điều tra, truy tố, bị cáo luôn thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, đồng thời tự nguyện nộp lại toàn bộ số tiền thu lợi bất chính. Đây là tình tiết giảm nhẹ được quy định tại điểm s khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự.

Bị cáo tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm và giải quyết vụ án, thuộc tình tiết giảm nhẹ tại điểm t khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự.

Ngoài ra, bố mẹ bị cáo được Chủ tịch nước tặng huân, huy chương kháng chiến, là tình tiết giảm nhẹ khác được quy định tại khoản 2 Điều 51 Bộ luật Hình sự.

"Như vậy, bị cáo có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ theo khoản 1 Điều 51, đồng thời có thêm tình tiết giảm nhẹ theo khoản 2 Điều 51", luật sư Dương Lê Ước An nói. 

Luật sư An cũng trích Điều 54 Bộ luật Hình sự về quyết định hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt:

"Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật khi người phạm tội có ít nhất hai tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật này.

Tòa án có thể quyết định một hình phạt dưới mức thấp nhất của khung hình phạt được áp dụng nhưng không bắt buộc phải trong khung hình phạt liền kề nhẹ hơn của điều luật đối với người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể”, luật sư An viện dẫn.

"Căn cứ các quy định nêu trên, Hội đồng xét xử hoàn toàn có đủ cơ sở để xem xét áp dụng hình phạt thuộc khoản 1 Điều 234 với mức phạt tiền, án treo hoặc cải tạo không giam giữ, bởi hành vi của bị cáo không gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội. Và pháp luật không chỉ tồn tại để trừng phạt. Mục tiêu tối thượng của pháp luật là giúp con người nhận ra lỗi lầm, để sửa sai", luật sư Dương Lê Ước An nói.

Luật sư Dương Lê Ước An cũng cho rằng, khi lượng hình, tòa án có trách nhiệm đánh giá toàn diện các yếu tố liên quan đến nhân thân, hoàn cảnh, động cơ, mục đích và tính chất hành vi phạm tội nhằm bảo đảm mức án vừa đúng quy định pháp luật, vừa công bằng và nhân văn.

"Đối với vụ án này, cần đặc biệt xem xét các yếu tố khách quan tác động đến hành vi của bị cáo Thái Khắc Thành, bao gồm: Hoàn cảnh gia đình khó khăn, vợ chồng làm nông, thu nhập bấp bênh, chịu áp lực mưu sinh. Nhận thức pháp luật còn hạn chế, không ý thức đầy đủ về tính chất pháp lý của loài vật nuôi. 

Hành vi phạm tội không xuất phát từ động cơ xấu, không nhằm mục đích gây hại cho xã hội, mà bắt nguồn từ đam mê và mong muốn nhân giống một loài gà quý hiếm. Những tình tiết này phải được tòa án xem xét đầy đủ khi lượng hình để bảo đảm nguyên tắc cá thể hóa hình phạt, tránh việc áp dụng một mức án quá nghiêm khắc, trong khi mức độ nguy hiểm của hành vi đối với xã hội là không lớn", luật sư An nói.

Vì vậy tòa án cấp phúc thẩm có thể xem xét hủy bản án sơ thẩm để điều tra lại hoặc xem xét sửa bản án theo hướng nêu trên để có lợi cho bị cáo.

Ngày 13/8, VKSND tỉnh Hưng Yên cho biết, bản án sơ thẩm tuyên án bị cáo Thái Khắc Thành là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.
Bị cáo Thái Khắc Thành được thay đổi biện pháp ngăn chặn từ tạm giam sang cấm đi khỏi nơi cư trú, chờ xét xử phúc thẩm.

Việc bản án hình sự sơ thẩm số 35/2025/HS-ST ngày 08/8/2025 của TAND khu vực 5, tỉnh Hưng Yên xác định: 13 cá thể thu giữ của Thái Khắc Thành là “Gà lôi trắng là loài chim hiện được ghi nhận trong phụ lục I- nhóm IB, Nghị định số 84/2021/NĐ-CP của Chính phủ, sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 06/2019/NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (CITES)” và tuyên bố bị cáo Thái Khắc Thành phạm tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”, theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều 244 Bộ luật Hình sự là không đúng với sự thay đổi của chính sách, pháp luật.

Hành vi nêu trên của Thái Khắc Thành có dấu hiệu của tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật hoang dã” quy định tại Điều 234 Bộ luật Hình sự, tuy nhiên cần phải điều tra lại, xác định giá trị các cá thể gà lôi thu giữ của Thái Khắc Thành để làm căn cứ giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật.

VKSND tỉnh Hưng Yên đề nghị TAND tỉnh Hưng Yên xét xử vụ án theo trình tự phúc thẩm, hủy bản án hình sự sơ thẩm số 35/2025/HS-ST của TAND khu vực 5, tỉnh Hưng Yên để điều tra lại theo quy định của pháp luật.