Không phải bằng những đại cảnh hào nhoáng hay lời thoại hoa mỹ, Địa Đạo chinh phục người xem bằng chính sự tối giản, sâu sắc, và đầy tinh tế của ngôn ngữ điện ảnh thuần túy.

Điều đầu tiên khiến người ta nhận ra ngôn ngữ điện ảnh trong Địa Đạo chính là cách kể chuyện đầy lặng lẽ và thận trọng. Bộ phim không dựa vào thoại để dẫn dắt cảm xúc khán giả, mà hoàn toàn tin tưởng vào sức mạnh của hình ảnh, âm thanh và những khoảng lặng đầy ý nghĩa. Từ những phút đầu tiên, người xem đã chìm vào một không gian hẹp, tối tăm, nơi từng ánh mắt, hơi thở, từng giọt mồ hôi đều kể câu chuyện của riêng mình.

Chất thơ của sự ngột ngạt và tranh đấu triền miên dưới lòng đất

Một trong những cảnh quay ấn tượng nhất trong phim là cảnh tiểu đội du kích trong địa đạo, ánh sáng duy nhất đến từ những ngọn đèn dầu leo lét, tạo nên không gian vừa thân mật vừa căng thẳng. Chính ánh sáng mong manh này, hòa quyện với màn đêm vô tận, đã trở thành một phần không thể thiếu trong ngôn ngữ điện ảnh của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên. Cách ông xử lý ánh sáng không chỉ nhằm tạo bối cảnh mà còn để khắc họa tâm lý sâu kín nhất của từng nhân vật.

Bùi Thạc Chuyên không hề vội vã trong việc kể câu chuyện. Ông cho khán giả thời gian để cảm nhận từng cử chỉ, từng ánh mắt của nhân vật. Khi nhân vật không thể nói to, họ thì thầm. Khi không thể thì thầm, họ dùng ánh mắt để giao tiếp. Đây chính là cuộc cách mạng trong cách sử dụng thoại của điện ảnh Việt, có thể nói là ít nhất trong lịch sử phim Việt Nam đương đại. Và chính sự kiệm lời này đã buộc các diễn viên phải dùng ngôn ngữ cơ thể một cách tối đa, mang đến cảm giác chân thật, xúc động hơn bất kỳ lời thoại hoa mỹ nào.

Dàn người hùng không cần đến thoại

Điển hình như nhân vật của Quang Tuấn và Hồ Thu Anh. Họ không có những câu thoại tuyên bố hùng hồn, nhưng từng ánh mắt, từng hành động đều chất chứa nỗi đau, niềm hy vọng, và sự kiên cường. Lamoon Diễm Hằng, trong vai diễn điện ảnh đầu tay, cũng gây ấn tượng mạnh mẽ bởi cách thể hiện nhân vật tinh tế thông qua biểu cảm, cử chỉ nhỏ bé nhưng đầy sức nặng.

Một phân đoạn khó quên khác là khi Ba Hương và Tư Đạp chuẩn bị đối mặt với hiểm nguy cuối cùng. Không có lời thoại nhiều, chỉ có ánh mắt họ trao nhau, hơi thở gấp gáp, và cái nắm tay siết chặt trong bóng tối. Khoảnh khắc đó, không một lời thoại nào có thể truyền tải trọn vẹn sự sâu sắc, đau đớn nhưng cũng vô cùng dịu dàng đến vậy.

Âm thanh đậm âm hưởng chất thơ bộ đội Việt!

Không chỉ dừng lại ở hình ảnh, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên còn rất khéo léo sử dụng âm thanh để bổ trợ cho câu chuyện. Âm thanh trong địa đạo không chỉ là tiếng bom đạn bên ngoài, mà còn là tiếng hơi thở của từng người lính, tiếng thì thầm rất khẽ, hay thậm chí là sự im lặng tuyệt đối. Chính âm thanh tự nhiên ấy mới là điều khiến người xem cảm thấy ngột ngạt đến nghẹt thở, và đồng thời nhận thức rõ ràng về sự khốc liệt của chiến tranh mà không cần bất kỳ pha hành động hào hùng nào.

Xuyên suốt quá trình 2 tiếng rưỡi “bước chân xuống lòng đất”, khán giả gần như cảm nhận được không khí ngột ngạt khi cùng các nhân vật bước xuống thêm một tầng sâu hơn, ở đó chỉ nghe tiếng nói thầm để giảm tiêu thụ không khí cùng Bảy Theo giữa phòng họp chính. Ngược lại, khi theo chân Ba Hương bò lên gần mặt đất, khi giấu người dưới đám lục bình trên mặt nước mé sông cùng Tư Lập, hay những khi mắc kẹt cùng Út Khờ, Lục Tạc, Sáu Lập, Cấm nơi đám trực trăng và xe tăng của địch đang mở trận càn, tiếng máy bay quần phần phật trên đầu, tiếng dội bom, nã súng triền miên nghẹt thở cũng được mô tả đầy dữ dội, đủ để khiến người xem xé lòng.

Màn đêm biết nói cùng ánh trăng ôm cả đất trời: Biểu tượng của sự sống và hy vọng

Điểm đặc biệt nữa trong ngôn ngữ điện ảnh của Địa Đạo là cách sử dụng màn đêm và ánh trăng như một ngôn ngữ riêng biệt. Trong phim, màn đêm tượng trưng cho sự bất định, cho cái chết luôn rình rập. Nhưng cũng chính màn đêm ấy, ánh trăng lại hiện ra như một niềm hy vọng mong manh, như sự chữa lành cho tâm hồn những người lính đang đối diện với tử thần từng phút giây.

Như chính tựa phim Mặt Trời Trong Bóng Tối, ánh trăng trong phim chính là mặt trời của những người lính dưới lòng đất. Đó không chỉ là ánh sáng vật lý, mà còn là ánh sáng của tinh thần đồng đội, tình yêu và niềm tin vào tương lai. Ánh trăng khi chiếu xuống lòng đất tối tăm không cần phải rực rỡ, nhưng đủ để xua đi bóng tối trong tâm hồn mỗi người lính, làm bật lên vẻ đẹp dịu dàng mà dữ dội của bộ phim.

Tại sao phải là Bùi Thạc Chuyên?

Bùi Thạc Chuyên nổi tiếng với phong cách điện ảnh hiện thực, tối giản và giàu tính biểu tượng. Ở Địa Đạo, ông một lần nữa chứng minh khả năng đặc biệt trong việc khai thác tâm lý nhân vật qua những chi tiết nhỏ nhất, tinh tế nhất. Ông không kể câu chuyện bằng lời thoại trực tiếp mà luôn để nhân vật tự bộc lộ qua từng hành động nhỏ, qua từng khoảnh khắc lặng im đầy ẩn ý.

Sau nhiều năm chạy theo những bộ phim mang tính thương mại với các chiến dịch truyền thông rầm rộ, cuối cùng điện ảnh Việt cũng chứng kiến sự trở lại của ngôn ngữ điện ảnh chân chính với Địa Đạo. Bộ phim không chỉ là câu chuyện phản chiến sâu sắc mà còn là một lời tuyên ngôn mạnh mẽ về nghệ thuật điện ảnh thuần túy.

Khi ánh sáng cuối cùng vụt tắt, những gì còn lại trong lòng khán giả chính là sự xúc động sâu sắc trước vẻ đẹp của điện ảnh chân chính. Không cần hào quang, không cần siêu anh hùng, chỉ cần những người lính vô danh, những khoảnh khắc đời thường nhất nhưng đầy tính điện ảnh nhất, Địa Đạo đã thực sự trả lại cho điện ảnh Việt Nam ngôn ngữ thuần túy mà nó đã đánh mất từ lâu.

Theo Taw (Nguoiduatin.vn)