Hình tượng Quan Vũ mặt đỏ, râu dài, tay cầm cây trường đao, cưỡi ngựa Xích thố, đã đi vào văn hóa dân gian Trung Quốc và khu vực Đông Á gần 2000 năm qua như là “tạo hình mặc định” của Võ Thánh. Nhưng theo những nghiên cứu lịch sử đáng tin cậy, Quan Vũ chưa từng sử dụng loại vũ khí có tên “Thanh Long Yển Nguyệt Đao” này.

Lưu Bị (161 – 223) là thủ lĩnh - hoàng đế khai quốc Thục Hán thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Lưu Bị xuất thân cơ hàn, tay trắng làm nên cơ nghiệp, là biểu tượng số 1 của Nhân-Nghĩa thời Tam Quốc. Và quan điểm lấy Nhân Nghĩa thu phục thiên hạ của Lưu Bị, thực ra, là chịu ảnh hưởng từ người thày đầu tiên của Bị. Cũng là một nhân vật kiệt xuất cuối thời Đông Hán!

Tào Tháo danh chấn thiên hạ, một đời gian hùng nhưng rốt cuộc cũng chẳng thể ngờ rằng, nhiều con trai của ông đều phải chết, bằng cách này hay cách khác, dưới tay người kế vị Tào Phi.

Gia Cát Lượng được coi là chiến lược gia, nhà quân sự xuất sắc bậc nhất trong lịch sử Trung Quốc. Nhưng Gia Cát Lượng dù kiệt xuất cũng chỉ là con người. Và con người thì không phải lúc nào cũng Đúng. Sai lầm lớn nhất và có lẽ để lại hậu quả lâu dài nhất của Gia Cát Lượng, chính là xử trảm Mã Tốc sau chiến dịch Bắc Phạt lần thứ nhất.

Gia Cát Lượng, thiên tài quân sự, chính trị gia kiệt suất, nhà phát minh lỗi lạc thời Tam Quốc, góp công lớn trong việc giúp Lưu Bị khai lập nhà Thục Hán trong lịch sử Trung Quốc, đề tài vô tận trong văn hóa, kịch nghệ, thì chúng ta chẳng mấy ai không biết...

Gia Cát Chiêm, con trai (ruột) duy nhất của Gia Cát Lượng, tài năng sớm phát lộ, được người Thục kì vọng sẽ theo kịp cha mình. Nhưng kết cục Chiêm lại tử trận ở trận đánh lớn đầu tiên và duy nhất trong đời. Thất bại của Chiêm cũng đặt dấu chấm hết cho nhà Thục Hán.

Vai diễn Quan Vân Trường của Lục Thụ Minh trong bộ phim "Tam quốc diễn nghĩa" năm 1994 đã lưu lại dấu ấn sâu đậm trong lòng khán giả.

Tào Phi, con trai thứ hai cũng là người kế nghiệp Tào Tháo, là vị Hoàng đế đầu tiên của Tào Ngụy. Không để lại dấu ấn trên cương vị một Hoàng đế nhưng Tào Phi, lại là cái tên đóng vai trò quan trọng trong lịch sử văn học Trung Quốc. Tào Phi không chỉ là 1 nhà thơ lỗi lạc của giai đoạn Văn học Kiến Án mà còn được biết đến là nhà phê bình – lí luận văn học đầu tiên trong lịch sử Trung Quốc.

Tào Tháo coi Lưu Bị là địch thủ lớn nhất trong cuộc chiến giành thiên hạ, đối đãi cực hậu với Quan Vũ vì mến tài-đức của “Võ thánh”, từng cảm thán sau đại bại ở Xích Bích với sự tiếc nuối về việc Quách Gia mất sớm. Nhưng cả đời Tào Tháo, chỉ phục duy nhất một người. Người từng có thời gian gắn bó với Tháo, rồi trở thành đối thủ của Tháo và cuối cùng chết bởi tay Tháo. Đó là Trần Cung.

Tuân Úc (163-212), tự Văn Nhược, bậc nhất danh sĩ thời Đông Hán, có công giúp Tào Tháo gây dựng sự nghiệp thời Tam Quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông là trọng thần số 1 trong các mưu sĩ của Tào Tháo. Nhưng cái chết của Tuân Úc, cho đến nay vẫn là một bí ẩn lớn. Và câu hỏi đặt ra là có thực sự Tuân Úc bị chính Tào Tháo ép phải chết?

Một đời danh tiếng của Võ thánh Quan Vũ, rốt cuộc, lại kết thúc theo cách thảm hại nhất. Mất Kinh Châu, thua liên tiếp nhiều trận, hao binh tổn tướng, bị bắt sống và hành quyết tại chỗ. Nhưng tại sao, lịch sử lại có quá ít ghi chép và đánh giá đúng vai trò của viên tiểu tướng đã lập chiến công bắt được Quan Vũ?

Tư Mã Ý, các con trai và cháu nội của ông đã hao tổn biết bao tâm trí để lập nên nhà Tấn (Tây Tấn) hùng mạnh, nhà nước Trung Hoa thống nhất đầu tiên sau thời Tam Quốc. Nhưng di sản của họ đã bị phá hủy bởi vị Vua thiểu năng trí tuệ này…

Hoạn quan cũng có năm bảy loại. Có Hoạn quan tốt, có hoạn quan xấu. Có người tuyệt đối trung thành, nhân đức có tiếng nhưng cũng chẳng thiếu kẻ tham tàn độc ác. Tuy nhiên, Hoan quan được phong làm Hoàng đế thì lịch sử xưa nay chỉ có duy nhất 1 người…

Không chỉ được nhắc đến như một đại anh hùng Tam quốc, hình tượng Trương Phi còn gắn liền với giai thoại "ngủ không nhắm mắt" hết sức kỳ lạ.

Giai đoạn đầu thời kỳ Tam quốc xuất hiện một vị quân sư kiệt xuất, được Tào Tháo hết mực tin dùng, đến mức một số học giả Trung Quốc ngày nay còn nhận định là tài năng vượt xa Gia Cát Lượng nếu không mất sớm.

Đội quân tinh nhuệ Gia Cát Lượng xây dựng cho nhà Thục Hán trong giai đoạn chiến dịch Nam Trung đóng góp không nhỏ vào các chiến thắng trước Tào Ngụy và chỉ bị tiêu diệt trong những năm cuối thời nhà Thục.

Trương Phi bị tướng lĩnh dưới quyền ám sát vì bất mãn, nhưng một số học giả Trung Quốc cho rằng, Gia Cát Lượng và Lưu Bị có liên quan đến sự việc này.

Đệ tử Gia Cát Lượng tin cậy chọn làm người kế tục, cuối cùng lại chính là người trực tiếp đưa nhà Thục Hán đến con đường diệt vong.