Nhà virus học Australia Danielle Anderson làm việc tại phòng thí nghiệm của Viện Virus học Vũ Hán chỉ vài tuần trước khi những ca nhiễm Covid-19 đầu tiên xuất hiện ở Trung Quốc.
Anderson là chuyên gia về các chủng virus trên loài dơi, và là nhà khoa học nước ngoài duy nhất tham gia nghiên cứu tại phòng thí nghiệm BSL-4 (An toàn Sinh học Cấp độ 4) của Viện Virus học Vũ Hán.
Quãng thời gian làm việc của Anderson tại phòng thí nghiệm Vũ Hán kết thúc hồi tháng 11/2019, giúp cô có được cái nhìn của người trong cuộc về nơi vốn đã trở thành tâm điểm của các cuộc điều tra nguồn gốc đại dịch Covid-19.
SARS-CoV-2 khởi phát từ thành phố nơi nhiều nhà khoa học, trong trang phục bảo hộ từ đầu đến chân, nghiên cứu chính xác họ virus đó đã gây nên không ít đồn đoán về việc virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm, có thể qua một nhân viên mắc bệnh hay một vật thể nhiễm virus.
Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng bị cáo buộc chưa thực sự minh bạch, khiến những nghi ngờ càng được thổi bùng lên. Cuộc điều tra nguồn gốc Covid-19, vốn đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực ngăn ngừa các đại dịch tương lai, trở nên hết sức căng thẳng.
Tranh cãi bao trùm các nghiên cứu của phòng thí nghiệm kể trên, cũng như của tiến sĩ Thạch Chính Lệ, giám đốc phòng bệnh truyền nhiễm mới của Viện Virus học Vũ Hán, người được truyền thông phương Tây mô tả là "nữ người dơi" do các nghiên cứu về virus của bà.
Mỹ đã đặt câu hỏi về mức độ an toàn của phòng thí nghiệm, đồng thời cáo buộc các nhà khoa học tại đây tham gia nghiên cứu chức năng (gain of function), nơi họ tìm hiểu virus có thể biến đổi như thế nào.
Tuy vậy, trong cuộc phỏng vấn với Bloomberg News, Anderson cho rằng "sự thật nửa vời" và "thông tin bị bóp méo" đã cản trở cái nhìn của dư luận về việc phòng thí nghiệm nghiên cứu điều gì.
"Đó là một phòng thí nghiệm bình thường, hoạt động giống như bất kỳ phòng thí nghiệm khác. Những gì người ta đồn đại đều không đúng sự thật," Anderson cho biết.
Anderson từng làm việc tại nhiều nơi trên khắp thế giới. Cô hợp tác với các nhà nghiên cứu Vũ Hán từ năm 2016, trên cương vị giám đốc khoa học của phòng thí nghiệm an toàn sinh học tại Trường Y Duke-NUS (Singapore). Nghiên cứu của cô tập trung vào chủ đề vì sao những virus chết người như Ebola không gây bệnh cho dơi, dù loài vật này có thể truyền nhiễm virus, có giá trị bổ trợ cho các nghiên cứu được thực hiện tại Viện Virus học Vũ Hán.
Anderson thường xuyên tới Viện Virus học Vũ hán vào khoảng cuối năm 2019. Cô là nhà khoa học nước ngoài duy nhất làm việc tại đây, rất thân thiết với các đồng nghiệp. Họ thường ăn trưa cùng nhau, đồng thời cũng gặp nhau ngoài giờ làm việc.
Anderson ấn tượng với các yêu cầu an toàn nghiêm ngặt của phòng thí nghiệm tại Viện Virus học Vũ Hán, chẳng hạn không khí, nước và chất thải cần được lọc và diệt khuẩn trước khi thải ra ngoài. Cô cho rằng đây là những yêu cầu nghiêm ngặt để đảm bảo kiểm soát các mầm bệnh đang được nghiên cứu, đồng thời tiết lộ các nhà khoa học cần trải qua khóa huấn luyện 45 giờ trước khi được chứng nhận có thể làm việc độc lập trong phòng thí nghiệm.
Các nhà khoa học cần vượt qua kiểm tra kiến thức về các quy trình đảm bảo an toàn và khả năng làm việc trong các bộ đồ khí nén. "Đó là một quá trình rất sâu rộng," Anderson cho biết. Các quy định như vậy là bắt buộc tại các phòng thí nghiệm An toàn Sinh học Cấp độ 4, theo Bloomberg.
Tuy vậy, việc chính quyền cựu tổng thống Mỹ Donald Trump tập trung vào giả thuyết virus rò rỉ từ phòng thí nghiệm Vũ Hán cho thấy phải có một tai nạn nghiêm trọng xảy ra. Giới chuyên gia ban đầu phủ nhận giả thuyết này, cho rằng virus thường lây từ động vật sang người. Nhưng các động thái của Trung Quốc, bao gồm việc từ chối hay trì hoãn cho phép các nhà khoa học quốc tế và các chuyên gia WHO tiếp cận, đã dấy lên nhiều câu hỏi.
Báo cáo cuối cùng của nhóm điều tra do WHO đứng đầu, do các nhà khoa học Trung Quốc tham gia soạn thảo và chỉnh lý, cho rằng virus có thể đã lây từ dơi sang người thông qua động vật trung gian.
SARS, một chủng virus corona xuất hiện hồi năm 2002 khiến hơn 700 người tử vong, từng một vài lần bị rò rỉ khỏi các phòng thí nghiệm, Anderson cho biết. Nếu được cung cấp bằng chứng rằng những vụ việc như vậy gây ra đại dịch hiện nay, Anderson khẳng định cô sẽ "không ngây thơ nói rằng tôi hoàn toàn bác bỏ giả thuyết đó".
Tuy vậy, cô vẫn tin Covid-19 có nguồn gốc tự nhiên. Phải mất gần một thập kỷ giới khoa học mới thu thập đầy đủ những chi tiết về sự xuất hiện của SARS, do đó Anderson không ngạc nhiên khi họ chưa tìm được loài dơi đóng vai trò quan trọng trong việc lây nhiễm Covid-19.
Anderson vẫn thừa nhận trên lý thuyết có thể xảy ra trường hợp một nhà khoa học ở phòng thí nghiệm Vũ Hán thực hiện nghiên cứu "gain of function" chẳng may nhiễm virus, và sau đó lây bệnh cho những người khác trong cộng đồng. Tuy vậy tới nay chưa có bằng chứng gì cho thấy điều này xảy ra. Bản thân Anderson đánh giá khả năng này rất khó xảy ra.
Để được ủy quyền tạo ra một virus thông qua nghiên cứu "gain of function" cần trải qua rất nhiều lần xin cấp phép, ngoài ra các quy định về nghiên cứu khoa học cũng hạn chế điều này. Ngay cả khi được cấp phép, nỗ lực nghiên cứu "gain of function" cũng rất khó thành công, theo Anderson.
Phòng thí nghiệm của cô tại Singapore là nơi đầu tiên phân lập được virus SARS-CoV-2 từ một bệnh nhân bên ngoài Trung Quốc và sau đó nuôi cấy nó. Cô cho biết đây là một quá trình rất khó khăn, ngay cả đối với một nhóm các nhà khoa học có kinh nghiệm nghiên cứu virus corona.
Anderson cho rằng những yếu tố có khả năng tạo ra một đợt bùng phát bệnh truyền nhiễm, chẳng hạn như con người sống gần động vật, đặc biệt là động vật hoang dã, đã xuất hiện ở Vũ Hán. Sự xuất hiện của Covid-19 tuân theo quy luật quen thuộc, cô nói.
Tuy vậy, cô bất ngờ trước quá trình căn bệnh bùng phát thành đại dịch toàn cầu.
"Đại dịch Covid-19 là thứ không ai có thể tưởng tượng được ở quy mô như hiện nay. Virus xuất hiện đúng lúc, đúng chỗ, mọi thứ đều hoàn hảo để thảm họa xảy ra," Anderson nói.
Hồ Anh (Nguoiduatin.vn)
