UBND tỉnh Hưng Yên vừa trình Thủ tướng Chính phủ xem xét đề án Xây dựng và Phục dựng Phố Hiến cổ — một trong những thương cảng quốc tế sầm uất bậc nhất Việt Nam thế kỷ 16-17 — với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 47.241 tỷ đồng. Dự án sẽ triển khai trong giai đoạn 2025-2035 trên quy mô hơn 1.700 ha, thuộc địa bàn thành phố Hưng Yên.
Một góc Phố Hiến xưa - Ảnh: Tư liệu

Theo báo cáo của UBND tỉnh Hưng Yên, Phố Hiến từng được nhắc đến trong câu ca "Thứ nhất Kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến" như một minh chứng cho sự phồn thịnh bậc nhất chỉ sau Kinh đô Thăng Long. Vào thế kỷ 16-17, nơi đây là trung tâm giao thương quốc tế quan trọng, đón thuyền buôn từ 12 quốc gia như Nhật Bản, Trung Quốc, Xiêm (Thái Lan), Hà Lan, Anh, Pháp, Bồ Đào Nha... nhờ vị trí nằm trên trục giao thông thủy huyết mạch gồm sông Hồng, sông Thái Bình và sông Đáy.

Không chỉ sôi động về kinh tế, Phố Hiến còn là điểm hội tụ văn hóa Đông - Tây với hệ thống kiến trúc đa dạng như chùa Chuông, đền Mẫu, đình An Vũ, hội quán Đông Đô Quảng Hội, nhà thờ Thiên Chúa Giáo... Những công trình này góp phần tạo nên bản sắc đô thị đặc trưng, phản ánh sự giao thoa văn hóa phong phú của một thương cảng từng vang bóng.

Trước tác động của lịch sử và tốc độ đô thị hóa, nhiều dấu tích quý giá của Phố Hiến hiện đang đối mặt nguy cơ mai một. UBND tỉnh Hưng Yên nhận định, đây là thời điểm "vàng" để đầu tư phục dựng và bảo tồn di sản, vừa giữ gìn giá trị truyền thống, vừa tạo đà cho phát triển kinh tế - du lịch bền vững.

Theo đề án, Phố Hiến sẽ được phục dựng toàn diện từ không gian kiến trúc, quy hoạch thương cảng cổ, đến cảnh quan văn hóa và hệ sinh thái thương mại, du lịch. Dự án đặt mục tiêu kết hợp hài hòa yếu tố truyền thống với hiện đại, khai thác tối đa tiềm năng du lịch gắn với bảo tồn di sản.

Quy mô dự án trải dài trên diện tích gần 1.709 ha, thuộc địa bàn các phường Minh Khai, Hiến Nam, Lam Sơn, Hồng Châu và các xã Quảng Châu, Hoàng Hanh, Tân Hưng (TP Hưng Yên).

Không gian dự án được phân chia thành bốn khu vực chính: Phân khu Phục Hiến có diện tích 399,3 ha, tái hiện thương cảng quốc tế Phố Hiến xưa kết hợp không gian phố đi bộ đa văn hóa và kinh tế đêm; Phân khu Lễ hội rộng 427,5 ha, là nơi tổ chức các sự kiện văn hóa, lễ hội, hội nghị khu vực và quốc tế; Phân khu Dịch vụ - Biểu diễn thực cảnh với 467 ha dành cho không gian du lịch, trình diễn nghệ thuật, ẩm thực đặc sản; Phân khu Sinh thái ven sông Hồng rộng 415,1 ha, khai thác trải nghiệm nông nghiệp, nghỉ dưỡng và giáo dục sinh thái.

Bên cạnh đó, dự án cũng hướng tới phục dựng thương cảng Xích Đằng — biểu tượng giao thương một thời — và tái hiện 100 thuyền gỗ cổ hai tầng cùng 4.000 thuyền chèo tay từ các quốc gia từng giao thương tại Phố Hiến, phục vụ phát triển du lịch đường thủy.

UBND tỉnh Hưng Yên kỳ vọng, sau khi hoàn thành, dự án sẽ trở thành cú hích cho tăng trưởng kinh tế - xã hội địa phương, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch. Với vị trí địa lý liền kề Hà Nội, giao thông thuận lợi và bề dày văn hóa, Phố Hiến được định hướng trở thành điểm đến quốc tế, sánh vai với những địa danh nổi tiếng như Hội An hay Huế.

Dự án dự kiến tạo việc làm ổn định cho ít nhất 10.000 lao động, đồng thời đóng góp nguồn thu lớn cho ngân sách thông qua các hoạt động dịch vụ, thương mại và du lịch. Đáng chú ý, sau khi hoàn thiện phục dựng, Phố Hiến sẽ đủ điều kiện để Việt Nam đề xuất UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới, qua đó gia tăng sức hút trên bản đồ du lịch toàn cầu.

Liên quan đến đề án, ngày 4/4, Văn phòng Chính phủ đã ban hành Công văn số 2844, giao Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp các bộ ngành liên quan nghiên cứu đề xuất của tỉnh Hưng Yên. Các bộ ngành được yêu cầu xây dựng giải pháp cụ thể, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian và rõ kết quả, báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Đến ngày 13/4, Thứ trưởng Bộ VH-TTDL Hoàng Đạo Cương tiếp tục ký Công văn số 1542, đề nghị các bộ ngành khẩn trương cho ý kiến về chủ trương, nguồn vốn, ưu đãi đầu tư, tiến độ giải phóng mặt bằng, phương án phòng chống ngập lụt và bảo vệ môi trường để hoàn thiện báo cáo trình Thủ tướng.

Theo Vân Anh (Nhà Báo & Công Luận)