Vì sao mưa đá liên tiếp xảy ra ở miền Bắc?

Theo chuyên gia, trong quá trình chuyển mùa, các tỉnh miền Bắc sẽ xảy ra hiện tượng dông, lốc, mưa đá thường xuyên hơn, tập trung từ tháng 3-5, cao điểm vào tháng 4/2024.

Trong 3 ngày qua, nhiều nơi ở các tỉnh miền Bắc, nhất là khu vực miền núi liên tiếp xảy ra mưa đá, giông lốc, mưa lớn kèm gió giật mạnh gây thiệt hại nhà cửa, hoa màu, các công trình dân sinh,… 

Lý giải về hiện tượng trên, VnExpress dẫn lời ông Vũ Anh Tuấn, Phó phòng Dự báo thời tiết, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, cho biết khu vực này đang chịu tác động của ba hình thái thời tiết. Đó là không khí lạnh yếu liên tục tăng cường xuống miền Bắc, vùng áp thấp nóng phía tây phát triển mở rộng và hội tụ gió ở độ cao 5.000 m di chuyển từ tây sang đông.

"Tổ hợp ba yếu tố này kết hợp tạo nên xáo động không khí rất lớn ở Bắc Bộ, đặc biệt là các tỉnh miền núi", ông Tuấn nói, cho rằng hiện tượng này không bất thường. Hàng năm, mưa đá xuất hiện vào thời điểm giao mùa từ lạnh sang nóng (từ tháng 3 đến 5) hoặc ngược lại từ nóng sang lạnh (tháng 10-11), tập trung nhiều vào tháng 4-5, phạm vi có thể hầu khắp cả nước.

Miền núi hay có mưa đá vì địa hình núi cao, rừng đan xen, là điều kiện lý tưởng cho đối lưu phát triển mạnh, hình thành mây vũ tích.

Về cơ chế hình thành mưa đá, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai phân tích miền Bắc đang giai đoạn nóng ẩm, hàm lượng hơi nước trong không khí cao. Khí quyển ở tầng thấp nhận được nhiều nhiệt năng sẽ nóng lên, hình thành cột không khí dưới nóng, trên lạnh. Lúc này hiện tượng đối lưu phát sinh, tạo ra những đám mây vũ tích.

Dòng khí đi lên trong đám mây rất mạnh, nâng đỡ những hạt băng và lớn dần, cuối cùng trở thành cục băng có cấu tạo nhiều lớp trong và đục xen kẽ nhau. Khi cục băng lớn tới mức độ mà dòng khí đi lên không còn đủ sức nâng đỡ nữa sẽ rơi xuống đất, gây ra mưa đá.

Mưa đá thường xảy ra 5-10 phút, có thể kéo dài 20-30 phút, đường kính viên đá 0,5-30 mm. Nó chỉ xuất hiện khi có giông, song không phải cơn giông nào cũng có mưa đá, tần suất khoảng 10%. Đá rơi với vận tốc rất lớn, khoảng 30-60 m/s, cá biệt lên tới 90 m/s, gây thiệt hại lớn cho các công trình, hoa màu.

Theo ông Vũ Anh Tuấn, việc dự báo mưa giông, mưa đá tương đối khó vì phải xác định được khu vực hội tụ gió cũng như xáo động lớn trong không khí. Ngay cả khi xác định được khu vực có xáo động lớn thì cũng chưa chắc đã xảy ra mưa giông, mưa đá. Hiện, cơ quan khí tượng chỉ dự báo được trước 24 giờ và cảnh báo trước 30 phút đến 3 giờ với các khu vực cụ thể.

Để giảm thiểu thiệt hại do mưa đá, Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai khuyến cáo người dân cần nhận biết các dấu hiệu. Đó là đám mây hình bầu vú đen sẫm kéo đến, gió mạnh, nhiệt độ không khí giảm mạnh. Nếu đang đi ngoài đường mà gặp mưa đá, người dân nên dừng lại tìm chỗ trú ẩn, đội mũ bảo hiểm tránh đá rơi vào đầu, chờ đá trên đường tan hết mới tiếp tục đi để tránh trơn ngã.

Người dân cần thường xuyên kiểm tra tình trạng của mái nhà và gia cố mái, những chỗ trọng yếu nên sử dụng vật liệu có thể chống chịu va đập. Mái nhà nên dốc xuống hai bên giúp giảm lực tác động từ mưa đá. Với hoa màu dễ bị nát dập, người dân có thể dựng giàn che dọc theo luống.

Mưa đá xảy ra liên tiếp ở nhiều nơi

Mưa đá đã xuất hiện ở nhiều nơi như Yên Bái, Lai Châu, Sơn La, Lào Cai và Nghệ An..., gây thiệt hại lớn về hoa màu, nhà cửa, công trình dân sinh của người dân.

Báo VietNamNet thông tin sáng 28/3, trận mưa đá ở một số xã và thị trấn Mù Cang Chải (tỉnh Yên Bái) kéo dài khoảng 15-20 phút kèm giông lốc xuất hiện bất ngờ khiến người dân không kịp trở tay. Lượng mưa đá dày hạt, kích thước các viên đá đường kính trung bình 1,5-2 cm.

Theo lãnh đạo huyện Mù Cang Chải, trận mưa này không gây thiệt hại về người, tài sản đang được thống kê. Đây là hiện tượng thời tiết khá bất thường.

Cũng trên địa bàn tỉnh này, khoảng trưa cùng ngày, hiện tượng mưa giông kèm khối mây di chuyển đến TP Yên Bái khiến trời tối đen, sau đó giông lốc, mưa đá trút xuống. Ngoài ra, huyện Trấn Yên, Văn Chấn cũng ghi nhận mưa đá.

Thống kê ban đầu ở tỉnh này, có gần 160 ngôi nhà bị tốc mái; một số ngôi nhà đổ sập, bị phá hủy hoàn toàn; nhiều tài sản của người dân bị hư hỏng.

Tại huyện Mộc Châu (tỉnh Sơn La), mưa đá bắt đầu từ đầu giờ chiều và kéo dài tầm 15-20 phút. Những hạt to bằng ngón tay, phủ thành lớp trắng xóa trên mặt đất. Đến sáng nay, huyện thống kê được khoảng 2.500ha mận hậu đang ra quả bị ảnh hưởng do mưa đá.

Hay tại xã Chiềng Khay, huyện Quỳnh Nhai, xuất hiện mưa to, sét, gió lốc kèm theo mưa đá gây thiệt hại về nhà cửa, tài sản của người dân.

Sáng 29/3, Văn phòng Thường trực Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Lào Cai, cho biết, trên địa bàn xảy ra mưa đá và gió lốc khiến một người bị thương. Thống kê ban đầu, mưa lớn kèm giông lốc đã khiến 48 nhà tại các huyện Bát Xát, Mường Khương, Si Ma Cai và Bắc Hà bị thiệt hại. Huyện Bát Xát là địa bàn chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với 37 nhà.

Tỉnh Hà Giang cũng thống kê sơ bộ, trận mưa đá kéo dài khiến 1.291 ngôi nhà tại nhiều xã của huyện Yên Minh và một số xã tại Mèo Vạc bị hư hỏng mái; giông, lốc cũng làm tốc mái Trường THCS Xín Cái (Vèo Vạc).

Ngoài ra, nhiều khu vực ở vùng núi Nghệ An cũng xảy ra hiện tượng mưa đá. Lãnh đạo huyện Kỳ Sơn cho biết, mưa đá xảy ra chiều 28/3, dày đặc nhất là ở bản vùng sâu, vùng xa của xã Mỹ Lý.

Đồng thời, tại các xã Mai Sơn, Yên Thắng, Yên Hoà (huyện Tương Dương), mưa đá diễn ra trên diện rộng trong khoảng 20 phút. Các viên đá có đường kính từ 1-2cm, làm dập nát hoa màu, thủng mái nhà dân...

Các chuyên gia khí tượng khuyến cáo, trước các hình thái thời tiết trên, người dân cần thường xuyên theo dõi thông tin dự báo, cảnh báo của Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia; các Đài khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố và khu vực; các phương tiện truyền thông đại chúng chính thống của Trung ương và địa phương để chủ động ứng phó.

Chính quyền và các đơn vị chức năng cần cung cấp nhanh, kịp thời thông tin dự báo thiên tai cho người dân; tuyên truyền cũng như thực hiện lệnh cấm tuyệt đối người dân hoạt động tại các khu vực có nguy cơ rủi ro cao dễ xảy ra giông, lốc, sét, mưa đá... Đồng thời, tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn công tác ứng phó, phòng tránh thiên tai của chính quyền địa phương.

PN (SHTT)