Những chiếc cốc đẹp mắt đang trở thành “kẻ giết người thầm lặng” trong căn nhà của bạn. Chì, cadmium, BPA và vi nhựa - những chất độc có thể gây tổn thương gan, thận, rối loạn nội tiết, thậm chí ung thư… đang âm thầm thôi nhiễm vào cơ thể mỗi khi bạn uống nước bằng loại cốc này.

Từ những chiếc cốc thủy tinh loang màu "chụp là đẹp", đến cốc nhựa "bụng bầu" tràn ngập mạng xã hội, người dùng ngày càng chuộng đồ uống mang tính "thời trang". Nhưng đằng sau vẻ ngoài bắt mắt, nhiều sản phẩm lại tiềm ẩn rủi ro sức khỏe nghiêm trọng, nhất là khi tiếp xúc với nước nóng, axit hoặc đồ uống có ga.

Theo một nghiên cứu đăng trên Science of the Total Environment (2018), nhiều loại cốc thủy tinh, sứ và nhựa kém chất lượng có thể giải phóng kim loại nặng và hợp chất độc hại vượt hàng trăm đến hàng nghìn lần giới hạn an toàn. Dưới đây là những nhóm sản phẩm phổ biến nhất, và điều bạn cần biết trước khi đưa chúng lên bàn uống nước hàng ngày.

KHẨN: Nguy cơ nhiễm độc chì, ung thư gan, thận và rối loạn hormone từ 6 loại cốc bạn đang dùng uống nước mỗi ngày- Ảnh 1.

1. Cốc thủy tinh loang màu: Vẻ đẹp "ảo" tiềm ẩn nguy cơ thật

Những chiếc cốc thủy tinh loang màu, với hiệu ứng ánh cầu vồng hoặc lớp mạ ánh kim, đang là "vật bất ly thân" trong nhiều quán cà phê và nhà riêng. Tuy nhiên, các mẫu cốc này thường bị phai màu hoặc bong lớp phủ chỉ sau vài tháng sử dụng.

Nguyên nhân nằm ở công nghệ sản xuất. Khi tạo màu bằng quy trình mạ điện hoặc sơn phủ ion, các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ thường dùng thuốc nhuộm chứa chì (Pb), cadmium (Cd), đồng (Cu) hoặc mangan (Mn) để tạo ánh kim. Nếu dung dịch mạ hoặc nhiệt độ xử lý không đạt chuẩn, các kim loại này không được "khóa" hoàn toàn vào lớp kính, và sẽ từ từ giải phóng ra khi gặp nước nóng hoặc axit nhẹ.

KHẨN: Nguy cơ nhiễm độc chì, ung thư gan, thận và rối loạn hormone từ 6 loại cốc bạn đang dùng uống nước mỗi ngày- Ảnh 2.

Nghiên cứu của nhóm M. Turner (Đại học Plymouth, Anh) đăng trên Science of the Total Environment đã phân tích hơn 200 mẫu cốc thủy tinh trang trí bán tại châu Âu và châu Á. Kết quả cho thấy: 89% mẫu có chứa chì vượt ngưỡng an toàn của WHO, 67% có cadmium cao gấp 1.000 lần giới hạn cho phép.

Theo Turner, "khi lớp phủ bị mài mòn hoặc bong tróc, chỉ một ngụm nước nóng cũng đủ khiến lượng kim loại nặng thôi nhiễm vượt xa mức cơ thể có thể xử lý an toàn."

Các chuyên gia vật liệu khuyến cáo: Hãy chọn cốc thủy tinh trong suốt hoặc được chứng nhận "Food Contact Safe". Nếu muốn dùng cốc màu, nên chọn sản phẩm có thông tin về quy trình mạ an toàn, nguồn gốc rõ ràng, tránh hàng trôi nổi trên sàn thương mại điện tử.

2. Cốc sứ vẽ hoa văn: Cẩn trọng với loại "vẽ trên men"

Cốc sứ nói chung được xem là an toàn, nhưng loại có hoa văn vẽ trên men lại tiềm ẩn rủi ro cao. Khác với kỹ thuật "vẽ dưới men" (hoa văn được phủ và nung trong lớp men bảo vệ), loại vẽ trên men dùng chất màu phủ trực tiếp lên bề mặt đã nung, sau đó chỉ sấy ở nhiệt độ thấp. Nếu dùng phẩm màu rẻ tiền hoặc quy trình nung chưa đủ nhiệt, lớp sơn dễ chứa chì hoặc cadmium - hai chất độc có thể gây tổn thương thần kinh và rối loạn chuyển hóa xương khi tích tụ lâu dài.

Kết quả thử nghiệm của Viện Nghiên cứu Gốm sứ Công nghiệp nhẹ Trung Quốc cho thấy, trong 50 mẫu cốc vẽ hoa văn trên men thu thập từ chợ bán lẻ, 72% có lượng cadmium vượt tiêu chuẩn quốc tế, và khả năng chống ăn mòn kém nhất trong nhóm vật liệu gốm.

Cách phân biệt nhanh: Nếu bề mặt hoa văn phẳng, trơn mịn khi sờ tay, khả năng cao là vẽ trong men hoặc dưới men (an toàn). Nếu hoa văn thô ráp, có cảm giác như "dán hình nổi", đó là vẽ trên men (nên tránh).

Lời khuyên của chuyên gia: nếu không chắc, hãy chọn sứ trắng trơn, không trang trí - vừa an toàn, vừa dễ vệ sinh.

3. Cốc nhựa "bụng bầu": Nguy cơ BPA gấp 10 lần khi gặp nước nóng

Loại cốc nhựa dày, thân phình gọi vui là "cốc bụng bầu" đang phủ sóng mạng xã hội nhờ giá rẻ và mẫu mã dễ thương. Nhưng phần lớn sản phẩm này không có nhãn tiêu chuẩn, không rõ nguồn gốc, và thường được làm từ nhựa polycarbonate (PC).

Polycarbonate bền, trong suốt, nhưng lại chứa bisphenol A (BPA) - một hóa chất có khả năng phá vỡ nội tiết tố, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, miễn dịch và phát triển thần kinh ở trẻ nhỏ.

KHẨN: Nguy cơ nhiễm độc chì, ung thư gan, thận và rối loạn hormone từ 6 loại cốc bạn đang dùng uống nước mỗi ngày- Ảnh 3.

Theo nghiên cứu của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (ACS, 2019), ở nhiệt độ 60°C, lượng BPA thôi nhiễm từ nhựa PC cao gấp 10 lần so với ở 25°C. Chỉ cần đổ nước nóng hoặc đồ uống chua (như nước chanh, cà phê), BPA sẽ khuếch tán nhanh vào chất lỏng.

Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) đã giảm giới hạn an toàn BPA xuống chỉ còn 0,2 nanogram/kg thể trọng mỗi ngày (2023), thấp hơn gấp 20.000 lần so với trước. Điều đó có nghĩa: chỉ cần một lượng cực nhỏ BPA cũng có thể gây hại lâu dài.

Giải pháp an toàn hơn là chọn cốc làm từ PPSU, Tritan hoặc PP (Polypropylene), đều là vật liệu không chứa BPA, chịu nhiệt cao, được chứng nhận an toàn thực phẩm quốc tế.

4. Cốc tráng men: Đừng dùng khi lớp men đã bong

Dòng cốc tráng men mang phong cách retro, thường thấy trong quán cà phê vintage được ưa chuộng vì vẻ hoài cổ và bền. Lớp men phủ bên ngoài thường làm từ hỗn hợp thạch anh, fenspat, đất sét, về cơ bản là an toàn.

Tuy nhiên, lớp men này cũng chính là "lá chắn" bảo vệ lõi kim loại. Khi men bị nứt hoặc bong tróc, phần lõi thép bên trong (thường là thép thường, không phải inox cao cấp) sẽ tiếp xúc trực tiếp với nước nóng, gây oxy hóa và rò rỉ kim loại nặng như nicken, đồng, mangan.

KHẨN: Nguy cơ nhiễm độc chì, ung thư gan, thận và rối loạn hormone từ 6 loại cốc bạn đang dùng uống nước mỗi ngày- Ảnh 4.

Theo báo cáo của Cơ quan Y tế Công cộng Canada (2021), lượng nicken và đồng hòa tan từ cốc tráng men bong có thể vượt ngưỡng hấp thụ an toàn hàng ngày 2 - 5 lần nếu dùng liên tục trong 30 ngày. Các kim loại này tích tụ lâu dài có thể gây viêm da, tổn thương thần kinh và giảm chức năng miễn dịch.

Vì thế, các chuyên gia khuyên: Không dùng cốc tráng men đã nứt, sứt, bong. Ưu tiên mặt trong trắng, nhẵn mịn. Tránh các sản phẩm "cố tình làm cũ" hoặc "handmade giả cổ" không có chứng nhận an toàn.

5. Cốc giấy và bình giữ nhiệt: Những rủi ro bị xem nhẹ

Cốc giấy dùng một lần, tưởng chừng vô hại, nhưng lớp phủ chống thấm bên trong thường là nhựa polyethylene hoặc sáp paraffin. Khi đổ nước sôi vào, nhiệt độ cao khiến lớp phủ phân hủy, giải phóng hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC).

KHẨN: Nguy cơ nhiễm độc chì, ung thư gan, thận và rối loạn hormone từ 6 loại cốc bạn đang dùng uống nước mỗi ngày- Ảnh 5.

Nghiên cứu của Đại học Quốc gia Singapore (2021) phát hiện, chỉ sau 15 phút đựng nước 100°C, trong một chiếc cốc giấy có thể giải phóng hơn 10.000 hạt vi nhựa đi thẳng vào cơ thể người dùng.

Tương tự, bình giữ nhiệt hoặc cốc inox không đạt chuẩn cũng là nguồn gây hại tiềm ẩn. Loại thép rẻ tiền dễ bị ăn mòn khi gặp nước nóng, giải phóng sắt, crôm hoặc niken vào nước. Theo quy chuẩn quốc tế, chỉ thép không gỉ loại 304 hoặc 316 mới đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Cốc đẹp chưa chắc là cốc an toàn

Theo WHO, hơn 30% phơi nhiễm kim loại nặng trong đời người đến từ đồ chứa thực phẩm kém chất lượng. Những chiếc cốc tưởng vô hại lại có thể trở thành "nguồn độc nhỏ giọt"tích tụ âm thầm qua từng ngụm nước.

Các chuyên gia y học môi trường nhấn mạnh: Đừng chọn bằng mắt, hãy chọn bằng chứng chỉ; Chỉ sử dụng sản phẩm có nhãn mác, nguồn gốc rõ ràng, tránh hàng quá rẻ, không thông tin; Và quan trọng nhất - khi cốc đã nứt, bong, tróc men, hãy thay ngay.

Một chiếc cốc 20.000 đồng có thể làm đẹp cho bàn uống nước, nhưng một chiếc an toàn mới thực sự bảo vệ được sức khỏe của bạn và gia đình.

Theo Diệu Đan (Thanh Niên Việt)