Nghị định mới về xử phạt hóa đơn nâng mức phạt lên hàng chục triệu đồng, khiến nhiều hộ kinh doanh nhỏ loay hoay thích nghi, đối mặt rủi ro lớn nếu làm sai quy định.

Trong lúc nhiều hộ kinh doanh cá thể vẫn đang chật vật làm quen với kê khai thuế và hóa đơn điện tử, Chính phủ đã ban hành Nghị định 310/2025/NĐ-CP, sửa đổi quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế và hóa đơn. Nghị định này có hiệu lực từ ngày 16/1/2026 và nhanh chóng tạo ra làn sóng lo ngại trong giới tiểu thương, đặc biệt ở các chợ truyền thống.

Điểm khiến hộ kinh doanh lo lắng nhất là mức xử phạt tăng mạnh đối với hành vi không lập hóa đơn hoặc lập hóa đơn không đúng thời điểm. Theo quy định mới, nếu người bán không lập hóa đơn từ 50 số trở lên khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ, mức phạt có thể lên tới 60-80 triệu đồng. Trường hợp vi phạm dưới 50 số hóa đơn, tiền phạt vẫn được áp dụng theo lũy tiến, từ 1 đến 50 triệu đồng, tùy mức độ. Không chỉ vậy, việc lập hóa đơn sai thời điểm cũng bị xử phạt nặng, với mức phạt tăng theo số lượng hóa đơn vi phạm.

Doanh thu từ 500 triệu đến 3 tỉ đồng: Hộ kinh doanh nộp thuế ra sao? - Ảnh 1.
Từ ngày 16/1/2026, hành vi không lập hóa đơn hoặc lập hóa đơn không đúng thời điểm bị xử phạt rất nặng

Trong thực tế kinh doanh nhỏ lẻ, quy định về thời điểm lập hóa đơn đang trở thành áp lực lớn. Theo quy định, hóa đơn bán hàng phải được lập tại thời điểm chuyển giao quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng hàng hóa, bất kể đã thu tiền hay chưa. Với các sạp hàng ở chợ, nơi giao dịch diễn ra nhanh, liên tục và phần lớn khách không có nhu cầu lấy hóa đơn, yêu cầu này bị cho là khó khả thi.

Bà Trần Thị Xuân Thảo, tiểu thương kinh doanh thực phẩm tại chợ Tân Định (TP.HCM), cho biết bà thực sự hoang mang trước những quy định mới. Trình độ học vấn hạn chế, không rành công nghệ, trong khi việc xuất hóa đơn điện tử đòi hỏi thao tác trên phần mềm và kết nối mạng ổn định, khiến bà luôn lo sợ làm sai. “Bán cả ngày chưa chắc đủ tiền nếu lỡ bị phạt. Sạp hàng là kế sinh nhai duy nhất của gia đình, nhưng với quy định thế này, tôi không biết có cầm cự nổi không”, bà Thảo chia sẻ.

Cùng tâm trạng, bà Đoàn Thị Mỹ Chi, chủ sạp vải tại chợ Tân Định, cho rằng yêu cầu xuất hóa đơn ngay khi bán là điều rất khó áp dụng trong môi trường chợ truyền thống. Theo bà, đa số khách chỉ mua lẻ, không quan tâm đến hóa đơn. Trước đây, tiểu thương thường ghi chép thủ công, khi khách cần mới xuất hóa đơn và gửi sau qua Zalo. “Chợ thì chật, lúc đông khách phải bán liên tục. Nếu vừa bán vừa thao tác xuất hóa đơn điện tử, trong khi mạng 4G lúc được lúc không, rất dễ mất khách”, bà Chi nói.

Nhiều hộ kinh doanh cũng thừa nhận họ không đủ khả năng thuê kế toán riêng như doanh nghiệp để theo dõi hóa đơn, chứng từ. Khi quy định ngày càng chặt và mức phạt cao, rủi ro tài chính trở thành nỗi ám ảnh, thậm chí có người tính đến chuyện ngừng kinh doanh.

Trước những băn khoăn này, lãnh đạo Thuế TP.HCM cho biết Bộ Tài chính đang lấy ý kiến dự thảo nghị định mới về kê khai, tính thuế, khấu trừ thuế và sử dụng hóa đơn điện tử đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Theo dự thảo, hộ kinh doanh có doanh thu dưới 1 tỷ đồng mỗi năm sẽ không bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối trực tiếp với cơ quan thuế.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó Chủ tịch Hội Tư vấn và Đại lý Thuế TP.HCM, quy định này không đồng nghĩa với việc hộ kinh doanh được miễn xuất hóa đơn. Ông nhấn mạnh, đã bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ thì phải lập hóa đơn theo quy định. Nếu không sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền, hộ kinh doanh vẫn phải đăng ký với cơ quan thuế để được cấp hóa đơn theo Nghị định 123/2020/NĐ-CP.

Theo ông Tịnh, vấn đề then chốt hiện nay là cách xác định doanh thu thực tế đối với hộ có doanh thu dưới 1 tỷ đồng/năm khi không bắt buộc dùng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Nếu không có hướng dẫn rõ ràng, cả người nộp thuế lẫn cơ quan quản lý đều có thể lúng túng, phát sinh rủi ro và tranh chấp không đáng có.

Đáng chú ý, trong trường hợp hộ kinh doanh liên tục xuất hóa đơn sai thời điểm, đến cuối năm mới bị phát hiện, cơ quan thuế sẽ cộng dồn số lượng hóa đơn vi phạm để xử phạt lũy tiến. Với hành vi không lập hóa đơn, thời điểm xác định vi phạm là lúc cơ quan thuế phát hiện, đồng nghĩa với nguy cơ phải đối mặt khoản phạt rất lớn nếu không kịp thời nắm và tuân thủ đúng quy định.

Trong bối cảnh chính sách thuế đang được siết chặt nhằm tăng tính minh bạch, câu chuyện hỗ trợ, hướng dẫn và tạo lộ trình phù hợp cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

HL (SHTT)