Một nghiên cứu gây chấn động vừa được công bố trên tạp chí Science Advances đã đưa ra một dự đoán đáng báo động về tương lai của đa dạng sinh học toàn cầu.

Dựa trên mô hình mô phỏng chi tiết hành tinh sử dụng sức mạnh của siêu máy tính, các nhà khoa học đã vẽ ra một "Trái Đất ảo" cực kỳ phức tạp, liên kết chặt chẽ mọi yếu tố sống từ thực vật, động vật đến môi trường, và theo dõi hơn 33.000 loài cùng 15.000 mạng lưới thức ăn phức tạp trong suốt 80 năm, từ 2020 đến 2100.

Kết quả là một kịch bản được nhiều nhà khoa học mô tả là "ác mộng của nhân loại": dự đoán rằng đến cuối thế kỷ 21, 27% các loài động thực vật sẽ tuyệt chủng.

Dữ liệu mô phỏng cho thấy tốc độ mất mát đa dạng sinh học đang diễn ra nhanh đến mức không ngờ. Chỉ trong 30 năm đầu của thế kỷ này, tức đến năm 2050, khoảng 10% tổng số loài sinh vật sẽ biến mất hoàn toàn. Đến năm 2100, con số này dự kiến tăng lên 27% đối với các loài có xương sống, đủ để gây ra một đợt tuyệt chủng hàng loạt tiếp theo trong lịch sử Trái Đất.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nguyên nhân không chỉ đơn thuần là sự biến mất trực tiếp do biến đổi khí hậu hay việc con người sử dụng đất đai bừa bãi. Điểm đột phá của mô hình siêu máy tính là khả năng tính toán các "hiệu ứng domino sinh thái". Khi một loài biến mất, các loài phụ thuộc vào nó (thức ăn, nơi trú ngụ) cũng dần suy yếu theo chuỗi. Mô hình cho thấy mức độ mất mát có thể tăng tới 184% so với các dự đoán chỉ tính yếu tố khí hậu hoặc diện tích sống bị thu hẹp.

Giai đoạn từ 2020 đến 2050 được xác định là thời kỳ "bản lề", khi tốc độ mất mát diễn ra mạnh mẽ nhất. Các nhà khoa học cảnh báo rằng sau giai đoạn này, nếu không có biện pháp can thiệp, sự suy giảm sẽ bước vào giai đoạn không thể đảo ngược.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng viễn cảnh này không chỉ dừng lại ở lĩnh vực sinh học mà còn là lời cảnh tỉnh cho sự sống còn của chính con người. Mất đi đa dạng sinh học đồng nghĩa với việc mất đi các hệ sinh thái cung cấp những nhu cầu thiết yếu như thực phẩm, nước sạch và cân bằng khí hậu cho hành tinh.

Tuy nhiên, giữa bức tranh ảm đạm mà siêu máy tính vẽ ra, các chuyên gia vẫn giữ một tia hy vọng. Một thành viên nhóm nghiên cứu chia sẻ trên Canada Today: "Điều đáng mừng là mô hình cho thấy nếu con người kịp thời thay đổi như giảm tốc độ khai thác, tái tạo môi trường sống và bảo vệ các loài đang nguy cấp, chúng ta vẫn có thể ngăn chặn sự sụp đổ sinh học toàn cầu".

Vài thập kỷ tới sẽ là thời điểm then chốt để nhân loại hành động, từ giảm phát thải khí nhà kính, kiểm soát phá rừng cho đến thiết lập lại ranh giới giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên. 

PV (SHTT)