Năm 2025 đang trở thành một dấu mốc gây nhiều tranh luận của thị trường lao động công nghệ Mỹ, khi làn sóng sa thải liên quan đến trí tuệ nhân tạo (AI) chính thức vượt mốc 50.000 người. Nhiều tập đoàn lớn thừa nhận AI là yếu tố then chốt thúc đẩy quá trình tái cấu trúc nhân sự quy mô lớn.

Theo số liệu mới công bố của Challenger, Gray & Christmas, riêng tại Mỹ đã có 54.883 lao động bị cho nghỉ việc với lý do trực tiếp được các doanh nghiệp viện dẫn là AI. Con số này đưa AI trở thành một trong những nguyên nhân nổi bật nhất đứng sau các quyết định tinh giản bộ máy trong ngành công nghệ năm nay.

Các đợt cắt giảm diễn ra trong bối cảnh doanh nghiệp chịu áp lực lớn từ lạm phát, thuế quan cao và yêu cầu cải thiện lợi nhuận. AI được xem như công cụ giúp tự động hóa quy trình, giảm chi phí vận hành và tổ chức lại nguồn lực. Một nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) công bố hồi tháng 11 cho thấy AI có thể đảm nhiệm khoảng 11,7% công việc tại Mỹ, đồng thời mang lại khả năng tiết kiệm tới 1.200 tỷ USD chi phí tiền lương trong các lĩnh vực như tài chính, y tế và dịch vụ chuyên môn.

22-1766378213-hon-50000-lao-dong-my-mat-viec-trong-nam-2025-vi-ai.png
Làn sóng sa thải trong lĩnh vực công nghệ vẫn tiếp diễn trong năm 2025. Ảnh: techgig

Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình rằng AI là nguyên nhân cốt lõi. Fabian Stephany, trợ lý giáo sư tại Viện Internet Oxford, cho rằng nhiều doanh nghiệp đã tuyển dụng vượt nhu cầu trong giai đoạn đại dịch và hiện sử dụng AI như một lời giải thích thuận tiện cho việc thu hẹp quy mô.

Dù còn nhiều ý kiến trái chiều, hàng loạt tập đoàn công nghệ lớn đã công khai nhắc đến AI trong các thông báo sa thải. Amazon là một ví dụ tiêu biểu khi cắt giảm khoảng 14.000 nhân viên khối văn phòng trong năm nay. Phó chủ tịch cấp cao phụ trách nhân sự và công nghệ Beth Galetti cho biết công ty đang tái tổ chức để trở nên tinh gọn hơn, đồng thời khẳng định AI là “công nghệ mang tính chuyển đổi nhất kể từ Internet”, buộc Amazon phải giảm tầng nấc quản lý và đẩy nhanh đổi mới. Tuy vậy, chỉ ít ngày sau, CEO Andy Jassy lại nhấn mạnh quyết định này không hoàn toàn xuất phát từ yếu tố tài chính hay AI, mà chủ yếu liên quan đến văn hóa doanh nghiệp.

Microsoft cũng thực hiện ít nhất bốn đợt cắt giảm lớn, loại bỏ khoảng 15.000 vị trí. Trong nội bộ, lãnh đạo mảng phát triển Julia Liuson khẳng định việc sử dụng AI không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu cốt lõi đối với mọi vai trò. Công ty thậm chí cân nhắc đưa tiêu chí sử dụng AI vào đánh giá hiệu suất trong bối cảnh thúc đẩy mạnh các dịch vụ Copilot.

Tại Salesforce, AI được triển khai sâu vào hoạt động tự động hóa chăm sóc khách hàng, kéo theo việc cắt giảm khoảng 4.000 vị trí hỗ trợ. CEO Marc Benioff cho biết AI hiện đảm nhiệm tới 50% khối lượng công việc của công ty và gọi giai đoạn này là “8 tháng thú vị nhất trong sự nghiệp”. Theo ông, hệ thống bán hàng và chăm sóc khách hàng dựa trên AI giúp Salesforce xử lý hàng chục triệu đầu mối từng bị bỏ lỡ suốt nhiều năm.

Doanh nghiệp này còn sử dụng hệ thống “giám sát đa kênh” để điều phối sự phối hợp giữa con người và các tác nhân AI, cho phép AI nhận diện những công việc cần đến sự can thiệp của con người.

IBM cũng không đứng ngoài xu hướng. Trong cuộc phỏng vấn với The Wall Street Journal, CEO Arvind Krishna cho biết các chatbot AI đã thay thế hàng trăm vị trí, chủ yếu trong lĩnh vực nhân sự, marketing và truyền thông. Song song với đó, IBM chuyển hướng tuyển dụng sang những mảng đòi hỏi tư duy phản biện cao hơn như kỹ thuật, bán hàng và tiếp thị.

Làn sóng sa thải do AI trong năm 2025 cho thấy bức tranh hai mặt của trí tuệ nhân tạo: vừa mở ra cơ hội tối ưu hóa và nâng cao năng suất, vừa đặt ra thách thức lớn về việc làm và nhu cầu tái đào tạo lực lượng lao động. Câu hỏi đặt ra không chỉ là AI có thay thế con người hay không, mà còn là doanh nghiệp và người lao động sẽ thích nghi với sự thay đổi này như thế nào.

Bích Ngọc (SHTT)