Ngày 02/03, Michel Vounatsos, giám đốc điều hành công ty dược Biogen, tỏ ra rất hưng phấn. Thuốc trị Alzheimer's mới của công ty đã cho thấy tác dụng tích cực sau vài năm thử nghiệm thất bại. Doanh thu chưa bao giờ cao như vậy.
Đứng trên sân khấu một hội thảo y tế với sự tham dự của nhiều chuyên gia đầu ngành, ông Vounatsos nói thuốc trị Alzheimer của Biogen đã trải qua một "hành trình gian nan". Khi được hỏi liệu Covid-19 có gây ảnh hưởng tới việc sản xuất loại thuốc này, làm đảo lộn kế hoạch của công ty hay không, ông Vounatsos nói không.
"Tới giờ mọi chuyện vẫn ổn," ông nói.
Vounatsos không biết rằng ngay tại thời điểm đó, virus SARS-CoV-2 đã âm thầm lây lân giữa những lãnh đạo cấp cao của Biogen. Những người này cũng không hề hay biết họ đã nhiễm bệnh trong cuộc họp thường niên của các lãnh đạo công ty, diễn ra trước đó vài ngày.
Các nhân viên của Biogen, hầu hết đều cảm thấy khỏe mạnh, lên những chuyến bay chật kín người. Họ trở về nhà, gặp gỡ gia đình. Trong quá trình đó, họ khiến virus lây lan tới sáu bang và thủ đô Washington D.C. của nước Mỹ, cũng như ba quốc gia khác, khiến các quan chức y tế đau đầu trong việc điều tra dịch tễ.
Cuộc họp của Biogen là một trong những ví dụ đầu tiên về hiện tượng mà các nhà dịch tễ học gọi là "sự khiện siêu lây nhiễm" Covid-19 ở Mỹ.
Không giống các ổ dịch bùng phát tại viện dưỡng lão tại thành phố Seattle, hay buổi sinh nhật ở bang Connecticut, ổ dịch tại cuộc họp của công ty Biogen có sự tham gia của nhiều chuyên gia y tế hàng đầu, những người có nhiệm vụ phòng chống dịch bệnh, nay lại vô tình trở thành nguồn lây căn bệnh nguy hiểm.
"Những chuyên gia đầu ngành về y tế và chế tạo thuốc, nhưng họ hoàn toàn không nghĩ tới nguy cơ lớn nhất đang đe dọa thế giới," John Carrol, biên tập viên tờ Endpoints News chuyên đưa tin về công nghệ sinh học viết.
Số bệnh nhân Covid-19 liên quan tới ổ dịch Biogen mà nhà chức trách đưa ra là 99, nhưng đây là chỉ tính riêng tại bang Massachusetts. Trên toàn nước Mỹ, con số này chắc chắn cao hơn. Hai ca nhiễm đầu tiên tại bang Indiana là những lãnh đạo của Biogen. Ca nhiễm đầu tiên tại bang Tennessee, và sáu ca đầu tiên ở Bắc Carolina cũng liên quan tới công ty dược này.
Tất cả những bệnh nhân liên quan tới Biogen mà phóng viên New York Times tiếp nhận được đều đã khỏi bệnh, tuy vậy tờ báo cho rằng không thể biết chắc những ai đã nguy kịch hoặc thậm chí tử vong sau khi nhiễm bệnh từ ổ dịch này.
Nhiều ý kiến chỉ trích Biogen vì tổ chức cuộc họp cấp cao vào cuối tháng 02, với sự tham dự của nhiều phó chủ tịch từ các nước châu Âu đã bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Một số chuyên gia cho rằng Biogen đã giữ kín thông tin về ổ dịch xảy ra ngay trong nội bộ công ty.
Ít nhất hai lãnh đạo cấp cao của Biogen dương tính với virus. Công ty chưa nêu tên những người này, lấy lý do riêng tư, dù nhiều lãnh đạo khác trong ngành công nghệ sinh học đã công bố việc họ nhiễm virus.
Vounatsos thậm chí còn không trả lời câu hỏi về việc bản thân ông đã xét nghiệm Covid-19 hay chưa từ New York Times. Công ty lên tiếng phản hồi về những chỉ trích về việc tổ chức cuộc họp cao cấp vào cuối tháng 02, cho rằng những quyết định được đưa ra phù hợp với bối cảnh thông tin vào thời điểm đó.
"Với một công ty có sứ mệnh cứu sống con người, thật khó khăn khi chứng kiến các đồng nghiệp và cộng đồng của chúng tôi chịu ảnh hưởng trực tiếp bởi dịch bệnh. Chúng tôi không bao giờ cố ý gây nguy cơ cho bất kỳ ai," Vounatsos nói trong thông điệp công khai đầu tiên về những gì đã xảy ra tại Biogen.
Được thành lập vào năm 1978 với trụ sở gần thành phố Boston, bang Massachusetts (Mỹ), Biogen đóng vai trò tiên phong trong ngày công nghiệp sinh học, chuyên chế tạo các loại thuốc trị chứng xơ cứng rải rác. Gần đây, công ty được biết đến nhờ những nỗ lực điều trị Alzheimer's.
Thuốc trị Alzheimer mà Biogen đang thử nghiệm được đánh giá rất cao, cho tới khoảng một năm trước, khi công ty ghi nhận những kết quả không như ý tại các cuộc thử nghiệm quy mô lớn.
Tuy vậy, vào cuối năm ngoái, Biogen tuyên bố phân tích dữ liệu cho thấy loại thuốc thực sự có tác dụng khi dùng ở liều cao. Vounatsos khẳng định công ty đang vận động lấy chứng nhận của Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) "càng sớm càng tốt". Doanh thu hàng năm của công ty tăng vọt lên 14,4 tỷ USD.
Dù nhiều công ty đã hủy bỏ các cuộc họp cấp cao vào cuối tháng 02, Biogen chưa từng tính tới điều này. Dịch bệnh Covid-19 diễn biến phúc tạp tại Trung Quốc, nhưng chư được coi là đại dịch toàn cầu. Ngày 21/02, gần một tuần trước khi cuộc họp diễn ra, Mỹ mới chỉ ghi nhận 30 ca nhiễm. Các lãnh đạo Biogen ở Đức, Thụy Sĩ và Italy - lúc này cũng mới chỉ có 20 ca nhiễm - đã lên đường tới Mỹ dự cuộc hội thảo.
Đêm 26/02, 175 nhà lãnh đạo tụ tập dùng bữa tối buffet tại khác sạn Marriott Long Wharf. Những người đồng nghiệp lâu ngày không gặp nhau bắt tay, ôm hôn và chuyện trò.
"Thật không may, đó là môi trường lây lan virus hoàn hảo," một cựu phó chủ tịch Biogen nói.
Hai ngày sau, các lãnh đạo của công ty trở lại văn phòng làm việc. Một người lái xe tới trung tâm chế tạo ở Bắc Carolina. Nhiều người khác bay trở về châu Âu.
Peter Bergethon, trưởng bộ phận y học kỹ thuật số và định lượng của Biogen, trở về nhà gặp vợ, một bác sĩ bệnh truyền nhiễm.
Một phó chủ tịch chương trình nghiên cứu thuốc trị Alzheimer's của Biogen và chồng của bà này tham dự bữa tiệc tại nhà một người bạn ở Princeton, New Jersey với 45 người khác.
Họ ăn mừng một ngày lễ của người Hy Lạp, với những bài nhảy nơi mọi người phải nắm tay nhau thành một vòng tròn.Nhà chức trách Mỹ lúc đó vẫn cho rằng dịch bệnh Covid-19 đang được kiểm soát tốt, các bữa tiệc đông người vẫn được diễn ra. Cùng ngày, Allana Taranto, một thợ ảnh tham dự cuộc họp cấp cao của Biogen tổ chức tiệc sinh nhật cùng bạn trai và một cặp đôi khác.
Chỉ ít ngày sau, nhiều nhân viên trong công ty đồng loạt đổ bệnh.
Jie Li, chuyên gia phân tích dữ liệu sinh học trong đội ngũ chế tạo thuốc trị Alzheimer, bị ớn lạnh, ho và đau nhức người. Cô không tham gia buổi họp của những nhà lãnh đạo, nhưng cấp trên của cô thì có, và sau đó người này tới văn phòng nơi cô làm việc.
Ngày 02/03, trưởng bộ phận y tế của Biogen gửi email cho tất cả những người tham dự cuộc họp, thông báo có những người đã đổ bệnh, và đề nghị họ tới các cơ sở y tế nếu cảm thấy không khỏe.
"Chúng tôi đã hành động rất nhanh," ông Caouette nói.
Tuy vây, trong cùng ngày, bốn lãnh đạo cấp cao của công ty tham dự hội thảo y tế được tổ chức bởi hãng đầu tư Cowen. Tại một khách sạn khác của Marriott ở Boston, họ tổ chức các cuộc gặp với những nhà đầu tư tiềm năng. Một trong những người tham dự hội thảo cho biết ông nhận thấy một số thành viên Biogen trông như gặp vấn đề sức khỏe.
Tại buổi hội thảo, lo ngại về Covid-19 ngày càng gia tăng, khi có tin nhiều công ty đã không tham dự sự kiện. Tới ngày 03/03, nhiều người dự hội thảo không còn bắt tay nhau.
Sau đó, các nhà đầu tư được thông báo rằng hai trong số bốn lãnh đạo Biogen tại hội thảo đã nhiễm virus.
"Khi chúng tôi được tin một số đồng nghiệp nhiễm bệnh, chúng tôi không biết đó là Covid-19," ông Vounatsos giải thích lý do công ty cử đại diện tham dự sự kiện.
Cùng ngày, Biogen liên hệ với cơ quan y tế bang Massachusetts, báo cáo việc 50 nhân viên ở Boston và ở nước ngoài có triệu chứng giống cúm. Các nhân viên của Biogen tới Bệnh viện Đa khoa Massachusetts yêu cầu được xét nghiệm, nhưng giới chức y tế nói rằng họ không đủ tiêu chuẩn xét nghiệm khi không tới các vùng dịch và không tiếp xúc với bệnh nhân Covid-19.
Tin xấu đến với Biogen chỉ sau đó một ngày. Hai lãnh đạo tại Đức và Thụy Sĩ được xác nhận nhiễm virus. Ngày 05/03, công ty thông báo cho các nhân viên về tình hình dịch bệnh, yêu cầu họ làm việc tại nhà.
Tuy vậy, trong cùng ngày, một lãnh đạo Biogen tới trụ sở Hiệp hội Nghiên cứu và Sản xuất dược Phẩm Mỹ ở thủ đô Washington D.C. Người này sau đó được chẩn đoán nhiễm Covid-19, khiến hiệp hội phải đóng cửa, khử trùng trụ sở.
Những tuần sau đó, nhiều nhân viên Biogen rơi vào trạng thái lo lắng, bàn tán với nhau về việc ai đã nhiễm bệnh. Bác sĩ Bergethon lây bệnh cho vợ ông, và dù triệu chứng của họ không nặng, nhưng theo ông điều đáng sợ nhất là không biết chuyện gì sẽ xảy ra với sức khỏe của bản thân.
Taranto lây bệnh cho một người bạn ở tiệc sinh nhật của cô, dù ở thời điểm đó, cô vẫn thấy khỏe mạnh. Trong gần 50 người tham dự bữa tiệc ở New Jersey, có nhất 15 người dương tính với virus, theo nhà chức trách bang này.
Chris Baumgartner, giám đốc của Biogen, trở thành ca nhiễm đầu tiên ở bang Tennesse. Các ca bệnh đầu tiên ở Indiana và Bắc Carolina đều liên quan tới công ty.
Jie Li trở về Trung Quốc trong tình trạng đã nhiễm bệnh. Sau khi có triệu chứng giống cúm, Li tới một cơ sở y tế và đã được xét nghiệm, tuy vậy trước khi nhận kết quả cô cùng chồng và con trao đã bay về Bắc Kinh. Bạn học nói hai vợ chồng cô lo lắng cho đứa con hai tuổi, bởi nó không được ở gần người thân nếu bố mẹ đều nhiễm bệnh.
Theo hãng bay Air China và Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Bắc Kinh, Li đã uống thuốc để giấu triệu chứng, và chỉ tiết lộ về việc bị nhiễm bệnh với các tiếp viên trên máy bay. Nhà chức trách sau đó điều tra cô về tội "ngăn cản công tác phòng ngừa bệnh truyền nhiễm". Cô cũng bị Biogen sa thải.
Các nhân viên Biogen sau đó đều đã khỏi bệnh và làm việc trở lại, theo lời ông Caoutte. Công ty đã quyên góp 10 triệu USD cho công tác xét nghiệm Covid-19 diện rộng và hỗ trợ thực phẩm, trang thiết bị bảo hộ cho nhân viên y tế. Bên cạnh đó, Biogen cũng thông báo đã bước vào đàm phán với hãng Vir Technology về việc sản xuất thuốc trị căn bệnh.
Tố Linh (Nguoiduatin.vn)
