Kinh tế
09/12/2025 09:45Trước bút bi Thiên Long, hàng loạt thương hiệu Việt "vang bóng một thời" đã rơi vào tay nước ngoài
Thông tin Tập đoàn Kokuyo (Nhật Bản) sẽ tiến hành thâu tóm Tập đoàn Thiên Long – đơn vị sở hữu thương hiệu bút bi Thiên Long – lập tức trở thành tâm điểm chú ý. Có ý kiến kỳ vọng thương vụ này sẽ mở ra cơ hội tăng trưởng mới cho doanh nghiệp Việt khi bắt tay với một nhà đầu tư quốc tế có kinh nghiệm. Ngược lại, không ít người tỏ ra tiếc nuối khi thêm một thương hiệu quen thuộc với người Việt rơi vào tay doanh nghiệp ngoại.
Theo kế hoạch, Kokuyo sẽ mua 65,01% cổ phần của Thiên Long, biến doanh nghiệp này thành công ty con. Thương vụ có giá trị khoảng 27,6 tỷ Yên, tương đương 4.700 tỷ đồng, báo Dân Trí đưa tin.
Ra đời từ năm 1981, dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch HĐQT Cô Gia Thọ, Thiên Long đã trải qua chặng đường dài phát triển. Từ hình ảnh gắn liền với “sản phẩm quốc dân” bút bi Thiên Long, doanh nghiệp đã vươn lên vị trí dẫn đầu trong ngành văn phòng phẩm Việt Nam.
Trước Thiên Long, không ít thương hiệu Việt đã đổi chủ
Một trong những thương vụ điển hình là P/S. Công ty hóa phẩm P/S (Dạ Lan), thuộc Sở Công nghiệp TP.HCM, đã phát triển mạnh từ năm 1975 và có thời điểm chiếm tới 60% thị trường kem đánh răng trong giai đoạn 1988–1993. Tuy nhiên, đến năm 1998, trước tình trạng thua lỗ, ông Trịnh Thành Nhơn buộc phải bán 100% vốn công ty cho Unilever.
Thương hiệu X-Men của Công ty Hàng gia dụng quốc tế (ICP) – do ông Phan Quốc Công và một cộng sự sáng lập – cũng rơi vào tay Marico (Ấn Độ) khi doanh nghiệp phải bán 85% cổ phần năm 2010. Thời điểm đó, nền kinh tế gặp khủng hoảng, lãi suất ngân hàng chạm mức 20% khiến nhiều doanh nghiệp lâm vào tình cảnh phá sản.
Công ty Việt Thái Quốc tế (VTI) của ông David Thái cũng từng gây xôn xao khi bán thương hiệu Highlands Coffee – “đứa con tinh thần” giúp ông tạo dựng tên tuổi. Jollibee (Philippines) đã chi 25 triệu USD để mua 49% bộ phận kinh doanh tại Việt Nam và 60% tại Hong Kong (Trung Quốc).
Nhà đầu tư Thái Lan thống lĩnh nhiều năm, Nhật – Hàn bắt đầu lấn sân
Trong ngành bán lẻ, các tập đoàn Thái Lan từng có thời kỳ “gom” hàng loạt hệ thống siêu thị Việt. Năm 2016, Central Group chi 1,14 tỷ USD để sở hữu Big C Việt Nam. Trước đó, năm 2015, họ cũng mua 49% cổ phần chuỗi siêu thị điện máy Nguyễn Kim với giá hơn 200 triệu USD. Chuỗi Metro Cash & Carry Việt Nam cũng đã được bán cho nhà đầu tư Thái.
Trên thị trường chứng khoán, thương vụ nổi bật nhất là việc tỷ phú Thái bỏ gần 5 tỷ USD để sở hữu 53,59% Sabeco, chấp nhận trả tới 320.000 đồng mỗi cổ phiếu – cao hơn thị giá thời điểm đó. Tuy nhiên, theo báo cáo phân tích của Chứng khoán Rồng Việt cuối tháng 10, ThaiBev đến nay vẫn chưa bù đắp được khoản lãi vay phát sinh từ thương vụ trị giá 110.000 tỷ đồng này.
Một thương vụ khác thu hút nhiều chú ý là việc Nawaplastic Industries – thuộc Tập đoàn SCG Thái Lan – mua chi phối trên 54% cổ phần Nhựa Bình Minh từ đầu năm 2018. Khác với ThaiBev, đến nay, chỉ riêng tiền cổ tức Nawaplastic nhận được đã vượt 2.800 tỷ đồng, cao hơn cả số vốn họ bỏ ra để thâu tóm doanh nghiệp.
Nếu trước đây sân chơi M&A chủ yếu thuộc về nhà đầu tư Thái, thì vài năm gần đây các tập đoàn Nhật Bản và Hàn Quốc đang cho thấy sự trỗi dậy mạnh mẽ.
Nhật Bản liên tiếp thực hiện nhiều thương vụ đáng chú ý: Kokuyo mua Thiên Long, Asahi Life tiếp quản MVI Life, còn AEON từ năm 2015 đã nhanh chóng mở rộng thị phần bằng cách mua 49% Citimart và 30% Fivimart.
