Nhiều người trẻ ngoài 20 tuổi đã mỡ máu cao chót vót

Thay huyết tương vì mỡ máu cao

Gần đây, anh N.N.M (28 tuổi, Hà Nội) phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu (mỡ máu cao) nghiêm trọng. Kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số triglyceride của anh tăng gấp 34 lần mức bình thường, trong khi cholesterol toàn phần vượt ngưỡng 12 mmol/L. Tiền sử bệnh nhân có suy giáp sau phẫu thuật ung thư tuyến giáp và chấn thương dây chằng gối phải.

Trước nguy cơ anh M. gặp biến chứng tim mạch, viêm tụy cấp hoặc rối loạn đông máu, các bác sĩ đã quyết định áp dụng kỹ thuật thay huyết tương. Sau 3 giờ lọc máu liên tục, chỉ số triglyceride giảm còn 1,6 mmol/L, cholesterol hạ xuống 4,7 mmol/L, giúp bệnh nhân ổn định và phẫu thuật thành công, hồi phục tích cực.

Tương tự, anh B.V.T (22 tuổi, Hà Nội) đến khám vì đau sưng khớp cổ chân trái. Kết quả xét nghiệm cho thấy anh mắc hàng loạt vấn đề chuyển hóa, bao gồm gout, rối loạn lipid máu và gan nhiễm mỡ độ 2. Dù thừa cân và có ý thức giảm tinh bột, tập gym đều đặn, anh T. vẫn duy trì thói quen ăn nhiều thịt đỏ, hải sản, nội tạng và uống rượu bia, với suy nghĩ rằng việc tập luyện sẽ tiêu hóa calo và protein từ thịt giúp cơ thể khỏe mạnh.

Tuy nhiên, chính những thói quen này đã góp phần gây ra các bệnh lý chuyển hóa. Bác sĩ đã tư vấn anh T. thay đổi chế độ ăn uống, tăng cường rau xanh, hoa quả, uống đủ nước và duy trì tập luyện nhẹ nhàng để kiểm soát bệnh.

Nguy cơ tiềm ẩn

Theo PGS.TS Nguyễn Hoài Nam, giảng viên cao cấp Đại học Y Dược TPHCM, mỡ máu cao (rối loạn chuyển hóa lipid máu) từng được xem là vấn đề sức khỏe của người trung niên hoặc cao tuổi, nhưng hiện nay, tình trạng này đang gia tăng đáng báo động ở người trẻ. 

Với lối sống hiện đại, chế độ ăn uống thiếu khoa học và ít vận động, nhiều người trong độ tuổi từ 18 đến 30 đã phải đối mặt với các biến chứng nguy hiểm từ mỡ máu cao như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hay viêm tụy cấp.

Mỡ máu cao gồm thành phần cholesterol và triglyceride, trong đó phổ biến là tình trạng rối loạn cholesterol.

75% là cholesterol nội sinh (do gan sản xuất) và 25% là cholesterol ngoại sinh (từ thực phẩm). Cholesterol không thể tự di chuyển trong máu mà cần lipoprotein làm chất vận chuyển, bao gồm LDL và HDL. LDL mang cholesterol từ gan đến các tế bào, nhưng nếu dư thừa, sẽ tích tụ ở thành động mạch, hình thành mảng xơ vữa, làm mất tính đàn hồi của mạch máu, gây hẹp lòng động mạch, tăng huyết áp. 

Ngược lại, HDL được gọi là “cholesterol tốt” vì có nhiệm vụ thu gom cholesterol dư thừa, đưa về gan để phân hủy, từ đó giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.

Khi chỉ số LDL vượt quá 160 mg/dL, cholesterol bắt đầu tích tụ, tạo ra các mảng xơ vữa, khiến động mạch trở nên cứng, giòn và dễ vỡ. 

Theo điều tra quốc gia về các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm, tỷ lệ người trưởng thành (18-69 tuổi) tại Việt Nam có cholesterol máu cao (từ 5,0 mmol/L trở lên hoặc đang dùng thuốc điều trị) đã tăng từ 30,2% lên 44,1%.

Đặc biệt, gần 50% người trưởng thành ở khu vực thành thị mắc mỡ máu cao, chủ yếu do chế độ dinh dưỡng không hợp lý và thiếu vận động. Dù chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ người trẻ (18-30 tuổi) bị mỡ máu cao, các ghi nhận tại bệnh viện cho thấy số ca bệnh tăng dần qua các năm, với mức độ nghiêm trọng ngày càng cao.

Bác sĩ Nam cho rằng tất cả mọi người nên hạn chế thực phẩm giàu chất béo bão hòa như thịt đỏ, nội tạng, thực phẩm chiên rán; tăng cường rau xanh, trái cây và thực phẩm chứa phytosterols. Duy trì vận động thể chất 30 phút mỗi ngày, như đi bộ, chạy bộ nhẹ hoặc yoga, để cải thiện chuyển hóa lipid.

Mỡ máu không phân biệt người gầy hay béo, trẻ hay già nhưng nhóm người trẻ bị thừa cân, béo phì có nguy cơ rối loạn mỡ máu (rối loạn chất béo) cần lưu ý kiểm tra sức khỏe sớm để có kế hoạch điều trị. Ngoài ra, những người từ 20 tuổi trở lên nên kiểm tra cholesterol 5 năm một lần, ngay cả khi hoàn toàn khỏe mạnh.