Hiểm họa kép từ dược phẩm bị vứt bỏ

Dược phẩm bị vứt bỏ tràn lan báo động về sự lãng phí, yếu kém trong quản lý và hiểm họa kép đối với sức khỏe cộng đồng và môi trường

Vụ việc hàng ngàn hộp thực phẩm chức năng, thuốc bị đổ bỏ bên vệ đường tại huyện Bình Chánh (TP HCM) đã gây xôn xao dư luận. Sau đó vài ngày, tại TP Đà Nẵng cũng phát hiện nhiều vỉ thuốc còn hạn sử dụng bị vứt bỏ ở bãi đất trống. Đặc biệt, mới đây, hàng trăm chai, lọ mỹ phẩm còn nguyên bao bì bị vứt vào rác thải sinh hoạt tại TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Hành vi này không chỉ gây lãng phí nghiêm trọng mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và môi trường.

Đừng ham rẻ

PGS-TS Phạm Đình Luyến - nguyên Trưởng Bộ môn Quản lý dược, Trường Dược thuộc Đại học Y Dược TP HCM - cho rằng đây là lần đầu tiên tại Việt Nam xuất hiện hiện tượng hàng loạt sản phẩm dược, thực phẩm bảo vệ sức khỏe bị đổ tràn lan, với số lượng lên tới hàng ngàn hộp, bao bì in ấn chỉn chu, không khác gì thuốc thật đang lưu hành trên thị trường.

Hiện tượng này không chỉ gây lo ngại về môi trường mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin xã hội. Người dân sẽ đặt câu hỏi những hộp thuốc này đã từng lọt vào chuỗi cung ứng chưa? Có ai đã sử dụng chưa? Và liệu sản phẩm đang bán trong nhà thuốc, bệnh viện có an toàn hay không?

Số thuốc trên đã được lực lượng chức năng thu gom và niêm phong kịp thời, song nguy cơ từ việc tái sử dụng không thể loại trừ hoàn toàn. "Nếu có người vì lòng tham hoặc thiếu hiểu biết mà thu gom về bán lại cho các cửa hàng nhỏ, thậm chí tiệm tạp hóa nơi không có chuyên môn dược thì hậu quả khôn lường" - PGS-TS Luyến cảnh báo.

Một nguy cơ khác là tác động đến môi trường. Nếu những loại thuốc này đặc biệt là thuốc giả, thuốc chứa tạp chất độc hại tan ra dưới trời mưa sẽ dễ dàng ngấm vào môi trường đất, nước.

Theo PGS-TS Luyến, về nguyên tắc, cả thuốc thật và thực phẩm chức năng khi quá hạn hoặc kém chất lượng đều phải tiêu hủy theo quy định của Bộ Y tế (Thông tư 11/2018). Các cơ sở y tế, công ty dược bắt buộc phải thành lập hội đồng tiêu hủy, có sự tham gia của đại diện Sở Y tế, thậm chí cơ quan công an đối với thuốc kiểm soát đặc biệt. Việc tiêu hủy phải được thực hiện bởi các công ty có chức năng xử lý chất thải nguy hại, bảo đảm không ảnh hưởng đến môi trường.

Tuy nhiên, vấn đề lớn nằm ở chỗ hậu kiểm còn lỏng lẻo. "Ở Việt Nam, xin cấp phép hoạt động trong ngành y dược rất khó, nhưng một khi đã được cấp phép rồi thì việc giám sát lại chưa chặt chẽ" - PGS-TS Luyến nhận định.

Trước vấn nạn thuốc và thực phẩm chức năng giả tràn lan, PGS-TS Luyến nhấn mạnh vai trò then chốt của người tiêu dùng. Không có gì vừa rẻ lại vừa tốt. Hãy tin vào hệ thống y tế, bác sĩ, nhà thuốc chính thống. Đừng ham rẻ và đừng tự mua thực phẩm chức năng trôi nổi. Việc phân biệt thuốc thật giả bằng mắt thường là gần như bất khả thi. Chỉ có kiểm nghiệm mới xác định được thật giả, còn bằng mắt thường - ngay cả chuyên gia cũng không chắc chắn được.

Nếu sử dụng thuốc giả, người dân có thể gặp phải các nguy cơ cấp tính (phản ứng ngay lập tức) hoặc mãn tính (ảnh hưởng lâu dài). Có loại không chứa hoạt chất, nhưng cũng có loại chứa tạp chất độc - cực kỳ nguy hiểm. Đơn cử như loại thuốc kháng viêm như dexamethasone được nhiều người lạm dụng. Lúc đầu cảm thấy khỏe, làm việc hăng hái, nhưng lâu dài sẽ gây loãng xương, viêm loét dạ dày, phù nề, suy giảm miễn dịch, rất nguy hiểm.

Có thể bị xử lý hình sự

Theo luật sư Trần Minh Hùng, Trưởng Văn phòng Luật sư Gia Đình, hành vi bỏ thuốc và thực phẩm chức năng ở nơi công cộng không chỉ vi phạm quy định bảo vệ môi trường mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây hại sức khỏe cộng đồng.

Về hành chính, cá nhân có thể bị phạt từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng; tổ chức bị phạt gấp đôi. Nếu hành vi này dẫn đến người khác vô tình sử dụng gây ngộ độc hoặc tổn thương sức khỏe, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo điều 138 Bộ Luật Hình sự, với mức phạt lên đến 3 năm tù.

Nếu thuốc hoặc thực phẩm chức năng không có hóa đơn, chứng từ hợp pháp, người liên quan có thể bị xử phạt từ 5 - 50 triệu đồng, tùy giá trị lô hàng. Trường hợp nghiêm trọng, hành vi sản xuất hoặc buôn bán hàng giả có thể bị xử lý hình sự, với mức án từ 2 đến 7 năm tù theo điều 194 Bộ Luật Hình sự.

Trong trường hợp, người tiêu dùng khi phát hiện sản phẩm giả, không rõ nguồn gốc có quyền yêu cầu bồi thường, khiếu nại hoặc khởi kiện, theo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023.

Để ngăn chặn tình trạng này, cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, thu hồi giấy phép cơ sở vi phạm, kết nối dữ liệu giữa các ngành và bắt buộc doanh nghiệp truy xuất nguồn gốc qua tem điện tử.

Ngoài ra, các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội cũng có trách nhiệm kiểm tra thông tin người bán, xử lý kịp thời khi phát hiện sản phẩm vi phạm pháp luật.

"Các sàn thương mại điện tử không thể vô can. Họ phải bảo đảm thông tin người bán minh bạch, kiểm tra xuất xứ sản phẩm và có trách nhiệm trong việc ngăn chặn hàng giả, hàng kém chất lượng" - luật sư Hùng nhấn mạnh. 

Phải yêu nghề, yêu người

Là người có gần 40 năm giảng dạy ngành dược, ông Luyến khẳng định gốc rễ của vấn đề không nằm ở chỗ pháp luật quy định thế nào, mà là con người hành nghề có tuân thủ hay không. "Ngành y có 12 điều đạo đức, ngành dược có thêm 7 điều nữa. Nếu người hành nghề dược có đạo đức thì hàng giả, thuốc kém chất lượng không thể tồn tại. Không có gì công bằng hơn là đạo đức nghề nghiệp. Dược sĩ phải yêu nghề, yêu người, vì sức khỏe cộng đồng" - ông nói.

Theo Hải Yến (Nld.com.vn)