Việc Hội đồng châu Âu chính thức phê chuẩn Chương trình Công nghiệp Quốc phòng châu Âu (EDIP) đánh dấu một bước chuyển mang tính hệ thống trong tư duy an ninh – quốc phòng của toàn Liên minh.
10-1765349769-eu-phe-duyet-chuong-trinh-edip-buoc-ngoat-trong-chien-luoc-tu-chu-quoc-phong-chau-au.png
Chương trình EDIP giúp tác động đến vai trò chiến lược của châu Âu trên trường quốc tế.

Đây không chỉ là một văn bản kỹ thuật mang tính ngân sách, mà là phản ánh trực tiếp môi trường chiến lược mới, nơi sự tự chủ, khả năng huy động nguồn lực và tốc độ phản ứng đang trở thành thước đo năng lực của một cường quốc tập thể như EU.

EDIP, với tổng ngân sách 1,5 tỷ euro cho giai đoạn 2025–2027, được thiết kế như một cấu phần cốt lõi trong nỗ lực xây dựng một nền công nghiệp quốc phòng tự chủ, đồng bộ và có khả năng cạnh tranh với các trung tâm sức mạnh toàn cầu.

Trong bối cảnh chiến sự Ukraine kéo dài, chuỗi cung ứng phòng vệ toàn cầu phân mảnh và mối đe dọa an ninh châu Âu gia tăng, EDIP xuất hiện đúng thời điểm nhằm khắc phục những hạn chế từng khiến châu Âu lúng túng trong giai đoạn đầu xung đột.

Nhìn lại các cuộc khủng hoảng an ninh gần đây, EU nhận thấy mức độ phụ thuộc của mình vào Mỹ trong lĩnh vực quốc phòng đã trở thành điểm yếu căn bản. Từ đạn pháo 155 mm cho đến hệ thống phòng không chiến trường, châu Âu không thể duy trì tiến độ sản xuất đủ nhanh để đáp ứng cả nhu cầu nội khối và hỗ trợ Ukraine.

EDIP xuất hiện như một giải pháp dài hạn nhằm điều chỉnh cấu trúc này. Thay vì các gói hỗ trợ ngắn hạn như EDIRPA hay ASAP, EDIP được xây dựng thành một chương trình khung ổn định, tạo ra tính liên tục về ngân sách và định hướng chiến lược.

Mục tiêu xuyên suốt của EDIP là giảm phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài và gia tăng năng lực nội sinh, từ thiết bị chiến lược cho đến linh kiện nền tảng. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ – công nghiệp giữa các khối quyền lực ngày càng quyết liệt.

Một trong những thách thức lớn nhất của ngành quốc phòng châu Âu là sự phân tán. Mỗi quốc gia thành viên theo đuổi tiêu chuẩn kỹ thuật riêng, khiến chi phí sản xuất cao và khó đạt quy mô cần thiết. EDIP giải quyết vấn đề này bằng việc thúc đẩy mua sắm tập thể, yêu cầu tối thiểu ba quốc gia cùng tham gia các gói thầu chung, trong đó ít nhất hai phải là thành viên EU.

Cơ chế này mang lại ba lợi ích rõ rệt: Tiết kiệm chi phí thông qua quy mô sản xuất lớn hơn; Đảm bảo tiêu chuẩn hóa trang bị, giúp tăng khả năng tác chiến chung; Giảm tình trạng cạnh tranh nội khối giữa các tập đoàn quốc phòng.

Đối với những tình huống khẩn cấp, EDIP cho phép thiết lập các “nhóm sẵn sàng công nghiệp quốc phòng”, cho phép EU huy động năng lực sản xuất nhanh chóng hơn – điều từng xuất hiện như một điểm nghẽn trong giai đoạn đầu hỗ trợ quân sự cho Ukraine.

Trong tổng ngân sách 1,5 tỷ euro, 300 triệu euro được dành cho Công cụ Hỗ trợ Ukraine, với mục tiêu hiện đại hóa ngành công nghiệp quốc phòng của Kyiv và dần tích hợp vào hệ sinh thái công nghiệp châu Âu.

Điểm đáng chú ý là linh kiện của Ukraine được tính như nguồn nội khối, tạo ra điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà sản xuất Ukraine tham gia chuỗi giá trị quốc phòng chung. Đây là tín hiệu cho thấy EU không chỉ hỗ trợ quân sự ngắn hạn cho Ukraine mà còn muốn đặt nền tảng hội nhập dài hạn cho quốc gia này – một bước đi có hàm ý địa chính trị sâu sắc liên quan đến tương lai an ninh châu Âu.

Việc áp đặt trần 35% linh kiện có nguồn gốc ngoài EU và các quốc gia đối tác không chỉ là một biện pháp hỗ trợ công nghiệp nội khối mà còn nhằm giảm rủi ro an ninh từ các nhà cung cấp không thân thiện.

Bằng cách loại trừ hoàn toàn linh kiện từ các quốc gia “đi ngược lại lợi ích an ninh – quốc phòng của châu Âu”, EU gửi đi thông điệp rằng chuỗi cung ứng quốc phòng không thể tách rời địa chính trị. Đây là cách EU chủ động bảo vệ ngành công nghiệp của mình trước các nguy cơ bị thao túng hoặc gián đoạn.

Không chỉ tập trung vào các “ông lớn” như Rheinmetall, Leonardo hay Airbus Defence & Space, EDIP dành không gian đáng kể cho các doanh nghiệp vừa, nhỏ và startup công nghệ quốc phòng – nhóm vốn được xem là nguồn sáng tạo quan trọng nhất trong các đột phá chiến lược như AI quân sự, tự động hóa, cảm biến tiên tiến hay hệ thống điều khiển không người lái.

Việc đưa các doanh nghiệp này vào chuỗi giá trị quốc phòng chung sẽ tạo ra một hệ sinh thái đa tầng, tăng khả năng cạnh tranh và đổi mới cho toàn khối.

Quyết định phê duyệt EDIP nhận được đồng thuận rộng rãi trong nội bộ EU, đặc biệt từ các quốc gia dựa nhiều vào năng lực quốc phòng Mỹ. Nhiều chuyên gia xem EDIP là “bước tiếp theo hợp lý” sau những lời kêu gọi tăng chi tiêu quốc phòng và đẩy mạnh hợp tác chiến lược sau năm 2022.

Trong dài hạn, EDIP không chỉ tạo ra sự thay đổi về năng lực công nghiệp mà còn tác động đến vai trò chiến lược của châu Âu trên trường quốc tế. Một EU có khả năng sản xuất, điều phối và trang bị quốc phòng ở quy mô lớn sẽ trở thành một đối tác an ninh có trọng lượng hơn – cả trong NATO và trong các liên minh rộng hơn.

Với việc văn bản sẽ chính thức có hiệu lực ngay sau ngày 17/12, EDIP mở ra giai đoạn mới, nơi châu Âu không chỉ tìm cách thích ứng với bất ổn mà còn chủ động định hình cấu trúc an ninh của chính mình.

Theo Tuấn Khang (Pháp luật và Xã hội)